“Yesssss,de voorjaarsvakantie begint binnenkort”, denkt Anja. Zij is leerkracht van de Petrusschool in Diemen, en ze is haar lokaal aan het opruimen. Het is de laatste woensdagmiddag voor de vakantie en er zijn vandaag geen vergaderingen gepland. Dit is het moment om orde op zaken te stellen. Ze begint bij het bureau, want dat puilt uit van de stapels nakijkwerk, bewijslast voor het leerlingvolgsysteem, projectmappen van de kinderen en ga zo maar door.

“Ik wil de pissebedden horen poepen”

Dan ziet ze ineens een enveloppe met leerwensen van de kinderen van een natuurproject in het Diemerbos. Ze beleeft het project weer opnieuw. Wat waren de kinderen enthousiast en wat hebben ze veel geleerd van de natuur.

Ze maakt de enveloppe open en ze begint de wensen te lezen: “Ik wil niet meer bang zijn voor spinnen”, “Ik wil een kasteel bouwen in het bos”, “Ik wil alleen durven zijn in het bos”, “Ik wil niet meer bang zijn voor water”,” Ik wil graag de volgens horen zingen”, “Ik wil de pissebedden horen poepen”, “Ik wil niet meer bang zijn voor honden”, “Ik wil rustig worden in mijn hoofd” en zo leest ze verder.

Wat ze daarna met de projectresultaten gedaan heeft, weet ze eigenlijk niet meer. Het is nu al weer een jaar geleden – het jaar is omgevlogen – en de kinderen zijn na dit project niet meer echt buiten geweest. Daar moet verandering in komen, vindt Anja.

De kinderen sprongen spontaan in het meertje

De tijd die het project heeft gekost, en de leerdoelen van die 3 dagen, zijn driedubbel gehaald. Daar was zij zich niet bewust van. Eigenlijk hebben de kinderen veel meer geleerd dan alleen maar over natuur:

1. de groepsband van de klas is versterkt
2. de kinderen zijn voor elkaar opgekomen
3. de kinderen hebben elkaar geholpen in lastige situaties
4. ze hebben aan creatieve vorming gedaan
5. ze hebben leren stilzitten en luisteren in de natuur

Dat was echt een wonder. De kinderen luisterden vol overgave naar de geluiden van de natuur, toen we met zijn allen onder het nest met jongen van de buizerd zaten. De verbeelding en verwondering van de kinderen is aangesproken.

De leerlingen staan nu veel zelfverzekerder voor de klas en in een onbekende omgeving. Ouders hebben hun kinderen zich sneller zien ontwikkelen.

Zodra kinderen onbeperkt mogen buitenspelen, creëer je sterke, zelfverzekerde en kinderen die weten wat ze kunnen. Veel leerwensen zijn uitgekomen, gerealiseerd door de leerlingen zelf. Je had ze moeten zien bij de afsluiting van de laatste les! Ze sprongen spontaan in het meertje waar de honden ook in zwommen en gingen zelfs met de honden spelen. De kinderen maakten elkaar zelfs nat en gingen kopje onder.

Ik had niet kunnen dromen dat de kinderen hun leerwensen zouden inwisselen binnen 3 buitendagen. Je had ze de eerste dag moeten zien. Toen waren ze nog bang voor een hond, wilden ze geen natte schoenen en waren ze nog heel erg op zichzelf. Nu was het een briljante groep geworden. Je ziet wat buitenlessen met kinderen doet.

Weg van de schermen

“Maar hoe creëer je nou tijd voor dit soort activiteiten op school?”, denkt Anja. Een stelregel is dat kinderen van alle leeftijden ten minste 3 uur per dag vrij buiten moeten spelen, maar deze norm wordt zeker niet gehaald. Journalist en sociaal psycholoog Marilse Eerkens beweert dat kinderen gemiddeld 1.825 uur per jaar (dat is 5 uur per dag) media kunnen gebruiken.

Dan kun je niet anders dan eens heel goed naar het schermgedrag van de kinderen te kijken. Dat is waar Anja ook direct mogelijkheden ziet. Ze herkent het ook zelf. Hoe makkelijk is het om de kinderen even vrij te geven en op de telefoon of de computer aan het werk te zetten?

Maar te veel schermtijd zorgt ervoor dat kinderen zich slecht kunnen concentreren in de klas en op de lange termijn zelfs bijziend kunnen worden. Onderzoek heeft aangetoond dat te veel beeldschermtijd ook zorgt voor slaapgebrek. Dit komt door het felle, blauwe licht dat van het scherm afkomt. Een gezonde slaap is belangrijk, vooral voor kinderhersenen die zich nog ontwikkelen.

Anja kiest voor slimme, stressloze en vooral uitgeraasde kinderen.

Als je eenmaal dat inzicht eenmaal hebt gekregen, heb je veel tijd om met kinderen de natuur in te gaan. De voordelen daarvan zijn:

• kinderen krijgen respect voor de natuur
• onderzoekende houding aannemen
• de creativiteit wordt gestimuleerd, bijvoorbeeld als je een hut wil bouwen met materiaal uit de direct omgeving. Zelf ontdekken, zelf uitproberen… Ook dat stimuleert de creativiteit
• minder stress
• zelfreflectie
• angsten overwinnen
• spierkracht + doorzettingsvermogen ontwikkelen
• stil zijn, luisteren, voelen en invoelen → vaardigheden die heel belangrijk zijn in het dagelijks leven
• leren hoe de natuur problemen oplost, zoals: geen afval maken, water vasthouden, met voedsel omgaan, samenwerken met soortgenoten en met andere organismen, hoe je een moeilijke tijd doorkomt, hoe je je voortplant

Misschien is 5 uur per dag naar buiten gaan niet realistisch, maar de huidige statistieken zeggen dat het gemiddelde kind slechts dagelijks 4 tot 7 minuten per dag buiten speelt. Dit betekent dat het gemiddelde kind waarschijnlijk in totaal per week 30 minuten ofzo buiten is. Dat is veel te weinig!

Groenarmoede

Om te investeren in de toekomst van de kinderen en ze vaker in contact te brengen met de natuur, heb ik een aantal tips. Die helpen jou als leerkracht om meer tijd in de natuur door te brengen met je leerlingen.

Ik bouw de tips op van ‘naar buiten gaan’ tot aan ‘de natuur in’ en van een eenmalige activiteit tot meer structurele activiteiten. Structureel zijn wel de beste oplossingen, want door structureel iets te doen aan de groenarmoede help je de kinderen het meeste. En daarmee uiteindelijk ook de wereld.

Tip 1: Binnen 10 minuten zit je in het groen

Je hoeft in Amsterdam niet langer dan 10 minuten te lopen met je kinderen om in het groen een activiteit te doen. En dan bedoel ik naar buiten, de schooltuin of het buurtpark in of één van de grotere parken die Amsterdam rijk is.

Als je denkt dat dat bij jou niet werkt, neem dan contact met me op. Want wist je dat Amsterdam een stelregel heeft dat alle scholen op 10 minuten afstand moeten liggen van het groen? En als dat niet het geval is, er samen met de school wordt gekeken hoe de kinderen toch naar een geschikte locatie kunnen worden gebracht?

Dus neem dan contact met me op. We komen er zeker uit! Bovendien kan ik je helpen om de school- en leefomgeving groener te maken, zodat de kinderen ook na schooltijd natuurervaringen kunnen opdoen in hun eigen school- en leefomgeving.

Tip 2: Geef buiten les

Ik ben groot voorstander van buitenlessen. Je merkt dat kinderen dat ook fijn vinden. De ruimte die een buitenles biedt, is goed voor de ontwikkeling van hun creativiteit. Zelf experimenteren en zelf ontdekken, niet gedwongen naar het bord kijken. Buitenlessen bieden meer kansen voor zelfontplooiing van het kind.

Daarnaast geloof ik ook erg in de combinatie van bewegen en leren. Leren doe je niet op één manier, ieder kind leert ook weer anders. De één leert een tafel beter door ‘m op te dreunen, de ander onthoudt ‘m door de tafel te hinkelen. Kinderen vinden het leuk om in een spelvorm te leren, en daar leent de buitenruimte zich goed voor.

Buitenlessen hoeven niet over natuur te gaan! Je kunt ook lezen, rekenen en schrijven, tekenen, creatieve vorming of yoga buiten geven. Eigenlijk kan ieder vak buiten worden gedaan. Maak de kinderen nieuwsgierig door ze te leren kijken aan de hand van een onderzoeksvraag. Zo creëer je een nieuwsgierige en onderzoekende houding.

Tip 3: Laat de kinderen vaker buiten spelen

Zorg dat de kinderen met regelmaat naar buiten gaan en dat er tijd is om te spelen. Wanneer een kind buiten speelt, beweegt het meer en ontwikkelt het zich zowel lichamelijk als geestelijk. Door buiten te spelen:

1. kunnen kinderen beter ruimte, diepte, afstand en snelheid inschatten
2. blijven kinderen op een gezond gewicht en wordt overgewicht en diabetes bij kinderen voorkomen*
3. maken kinderen sneller vrienden. Vrienden kunnen elkaars zelfvertrouwen vergroten door elkaar te stimuleren en aan te moedigen
4. krijgen kinderen vitamine D binnen van het zonlicht

* Dat is een fijn neveneffect in een tijd waarin 14 % van de jongens en 17% van de meisjes tussen de 4 en 15 jaar te dik zijn. Kinderen die minimaal 1 uur per dag buiten spelen, zijn aantoonbaar fitter en beter op gewicht.

Uit langdurige Zwitserse onderzoeken, waarin kinderen die door hun ouders en de omgeving in de gelegenheid worden gesteld de voor- en nadelen van het buitenspelen mee te maken, blijkt dat die kinderen later lichamelijk gezonder, motorisch beter ontwikkeld en sociaal vaardiger zijn.

Onderzoek van de Oxford University voegt daar nog aan toe dat buiten spelen de kans op angst en depressie vermindert en het probleemoplossend vermogen en het zelfvertrouwen bevordert.

Tip 4: Stel de wereld om ons heen centraal

Door de focus te verschuiven van rekenen en taal naar wereldoriëntatie, leer je de kinderen toekomstbehendig te worden en draag je meteen bij aan een duurzame toekomst. Leren in een minder duurzame omgeving creëert kansen voor iedereen.
Door een holistische aanpak neem je de buurt mee en kun je daadwerkelijk bijdragen aan een betere wereld. Kinderen worden empathisch! Je zult versteld staan van de dingen waarmee de kinderen komen.

a. De school midden in de samenleving

Een mooi voorbeeld is de Greenschool op Bali, waar de kinderen vanuit het systeemdenken verschillende problemen uit de samenleving aanpakken. Zo hebben kinderen een duurzame kantine ontworpen en gerealiseerd. Ze hebben een eigen kippenhok ontworpen, waarbij rekening werd gehouden met de standaarden voor scharrelkippen.

Maar dat was niet alles. Ze leerden ook wat kippen nodig hebben en wat voor gedrag ze vertonen. Bovendien organiseerden ze een boerenmarkt met lokale producten. De hele buurt doet mee. Er ontstaat een gemeenschap van kennisoverdracht en win-win voor meerdere partijen.

b. Trash for class: zonder geld naar school kunnen

Nog een heel mooi voorbeeld vanuit Bali is hoe kinderen van arme gezinnen toch naar school kunnen gaan zonder geld. Daaruit is het project ‘Trash for Class’ ontstaan. Door afval te verzamelen dat gerecycled kan worden, konden de kinderen steeds een maand schoolgeld bij elkaar sparen en leerden de kinderen wat een circulaire school inhoudt.

Ook leerden ze hoe ze duurzame concepten kunnen ontwikkelen en maken. De plaatselijke bamboefabriek leverde het benodigde bamboe. Bamboe groeit snel en is op vele manieren te gebruiken. Je kunt het zelfs eten.

Het is voor iedereen leuk en interessant om vanuit een breder perspectief te leren – en leren doe je vanuit de samenleving.

Geef de kinderen wat ze verdienen!

Als je het lef hebt om de buitenruimte in te zetten voor het kind, ben je bij mij aan het goede adres. Buiten zijn, vrij spelen en onbevangen de natuur ontdekken helpt kinderen in de ontwikkeling van hun zintuigen, motoriek, sociale vaardigheden en creativiteit. Natuur is de spiegel die de kinderen helpt hun leerwensen te realiseren.

Samen met jou en je klas of zelfs hele school werk ik aan een (be)leefwereld, waarin contact tussen kind en natuur vanzelfsprekend is. Ik breng de natuur dichtbij: op school, de kinderopvang en in de vrije tijd. Ik neem kinderen mee naar buiten.

Is jouw school klaar om een forestschool te worden?

Forestschool is een inspirerend proces, dat alle leerlingen regelmatig kansen geeft om vertrouwen en het gevoel van eigenwaarde te ontwikkelen met praktische leerervaringen in een bos of andere natuurlijke omgeving.

Op de forestschool zijn alle deelnemers gelijk, uniek en waardevol. Alle kinderen krijgen de kans om te verkennen en te ontdekken.

Ieder kind krijgt de kans om:

• passende risico’s en uitdagingen aan te gaan (hier is geen plaats voor hyperouders ?)
• hun eigen leer- en ontwikkelingsactiviteiten in gang te zetten
• om regelmatig succes te ervaren
• om positieve relaties met zichzelf en andere mensen te ontwikkelen
• een sterke, positieve relatie met hun natuurlijke wereld te ontwikkelen

Deze leerlinggerichte aanpak is verweven met de steeds veranderende stemmingen en wonderen van de natuur. De natuur geeft met de seizoenen aanknopingspunten om van elke forestschoolsessie een programma met ontdekkingen te maken

Forestschool wordt gerund door gekwalificeerde trainers die voortdurend blijven investeren in hun ontwikkeling.

Met forestschool creëer je een leergemeenschap waar een diep niveau van leren en vooruitgang de norm is.

Anja van de Petrusschool in Diemen is getuige geweest van de kwaliteit van forestschool en is inmiddels ambassadeur geworden. Zij ziet kinderen rijker, vaardiger en met veel meer zelfvertrouwen de school verlaten.

Wat zo goed is aan het forestschoolprogramma, is dat de kinderen meer leren dan alleen maar over de natuur. Het is goed voor o.a.:
• sociale ontwikkeling
• leren samenwerken
• omgaan met tegenslagen, doorzettingsvermogen
• oplossend vermogen
• creativiteit

En álle 21st century skills komen ook nog eens aan bod.

Het mooiste is als we een groep van gemengde leeftijden kunnen maken, om kinderen in staat te stellen interactie te hebben met personen met verschillende leeftijden en vaardigheden. Zo leren ze van elkaar; peer to peer! Zo creëer je een win-winsituatie waarbij de relaties, groei, ontwikkeling en de betrokkenheid van de kinderen centraal staat en gewaardeerd worden.

“Forestschool is een gevoel dat je niet in woorden kan zeggen.”
Tonicha, 9 jaar.

“Ik heb geen ADHD als ik in het bos ben.”
David, 14 jaar.

Gun jij je leerlingen een betere toekomst?

Ga dan veel vaker naar de natuur met ze. Ik kan je helpen om een passend plan te maken, op maat, voor jouw klas(sen) en school. Neem contact op om de mogelijkheden te bespreken.