Het Nederlandse weer kent steeds vaker extremen. Hitte, droogte en hevige regenbuien wisselen elkaar vaak snel af. Ook deze zomer sneuvelden er weer weerrecords. De temperatuur kwam dit jaar voor het eerst boven de 40 graden uit. Groen in de stad is en blijft nodig om ons te wapenen tegen de vele weers-omstandigheden. Stenen en asfalt warmen op bij warm weer. verstandig je daar op voor te bereiden. Hoe doe je dat? Groen biedt ons verkoeling, zorgt voor een natuurlijke opvang van regenwater en een betere afwatering en groen is bevorderlijk voor nuttige dieren en insecten. Bovendien maakt groen in de buurt ons mensen rustiger, gelukkiger en socialer.

‘urban heat island’

Wakker liggen door de warmte is nog het minste probleem. Hogere sterfte- en ziektecijfers, lagere arbeidsproductiviteit en meer agressie zijn ernstiger gevolgen van de hittestress die kunnen ontstaan tijdens een hittegolf. Dit gebeurt vooral in de steden waar het zogeheten ‘urban heat island’ effect door klimaatverandering steeds vaker zal voorkomen. De laatste weken hebben we veel hoge temperaturen gehad. Al halverwege mei liepen de temperaturen op, dit jaar werd de warmste 17 mei ooit gemeten. Maar dit lekkere strandweer heeft ook nare bijkomstigheden, zeker in de steden.

Stijgende temperaturen op hitte-eilanden

In steden loopt de temperatuur hoog op en blijft het bovendien langer warm. Door het beton en asfalt wordt de warmte langer vastgehouden. Daarnaast is er in de steden minder verkoelende wind, waardoor de (gevoels)temperatuur nog hoger wordt. In steden kan het daarom wel vijf graden warmer zijn dan in omliggende gebieden. Dit wordt het stedelijke hitte-eiland genoemd.

doden door hitte

Bij hittegolven worden steden het zwaarst getroffen. Dat komt door het typisch stedelijk land- en materiaalgebruik: veel wegen en gebouwen, minder groen en water, minder wind. Hierdoor blijft de warmte er langer hangen en blijft de temperatuur hoger dan in het omringende landelijke gebied. De stad verandert in een hitte-eiland. Het steeds dichter bebouwen van steden vergroot het probleem. Tijdens windstille nachten kan het temperatuurverschil tussen verstedelijkt en landelijk gebied oplopen tot 8 graden Celsius. Airconditioning en verkeer, activiteiten waarbij warmte vrijkomt, maken het nog een graadje erger.

kwetsbare groepen

De hoge temperatuur kan voor kwetsbare groepen zoals mensen met longaandoeningen, ouderen en kinderen heel vervelend uitpakken. In 2003 stierven in Frankrijk 50.000 mensen vroegtijdig als gevolg van de extreme hitte. In datzelfde jaar vielen volgens het CBS in Nederland tussen de 1400 en 2200 meer doden als gevolg van de hogere temperaturen dan gebruikelijk.

Verkoeling

Er zijn tal van verkoelende maatregelen te nemen. Zo zorgt bewegend water (fonteinen) voor verkoeling, maar ook de wind kan worden ingezet. Nieuwe huizenblokken kun je dusdanig bouwen dat de wind warmte beter kan meevoeren. In de huizen kun je er door bouwkundige ingrepen voor zorgen dat natuurlijke ventilatie wordt bevorderd.

Meer groen

Een andere belangrijke maatregel is meer groen in de stad. Gemeenten onderschatten nog steeds de positieve invloed van openbaar groen op de leefomgeving. Een buurt of wijk zonder park of ander groen dreigt tijdens een hittegolf voor veel mensen onleefbaar te worden. Groen kan een grote bijdrage leveren aan het terugdringen van het hitte-effect.10 procent meer groen brengt de temperatuur ter plaatse met 0,6 graden Celsius omlaag.
Groen in de stad is daarnaast goed voor waterafvoer bij extreme buien, zorgt voor een rijke biodiversiteit, vermindert luchtvervuiling en dempt geluidshinder.

Versteende tuinen

Draagvlak voor meer groen is er. Maar terwijl moestuinieren en buurttuinen in de mode zijn, verstenen steeds meer mensen hun tuin. Uit recent onderzoek door het Sociaal Cultureel Planbureau (Tussen Groen en Grijs) blijkt dat bij slechts 17% van de Nederlanders de voortuin vol planten staat. Met name de na-oorlooge generaties kiezen voor steen. Hiertoe aangespoord door tuincentra die gemakkelijke oplossingen aandragen of door de buren, want tuinaanleg blijkt vaak nageaapt.  Hittestress word als een gegeven aangenomen en men weet niet dat je hier iets aan kunt doen als gemeente én als burger. Want de verstening van tuinen draagt enorm bij aan het hitte eiland-effect.’

maak je hard voor groene tuinen

De gemeentelijke ruimte bestaat voor 30 tot 40 procent uit publiek terrein, de rest is van particulieren en bedrijven, dus dat zet zoden aan de dijk. kiezen voor groen in de tuin in plaats van steen. Een stenen tuin houdt niet alleen warmte vast. Regenwater kan bovendien niet weg, wat wateroverlast tot gevolg heeft.

Goed in natte en droge tijden

Er is een geïntegreerde aanpak nodig voor wateroverlast, hitte én droogte.  Een geïntegreerde aanpak is efficiënter. Een voorbeeld zijn de bomen in een park die geen zuurstof krijgen als de plassen blijven staan in de lente. Die bomen gaan dood. Dat betekent dan minder verkoeling en urban heat.’

Geen urgentie

Het hitte eiland-effect staat niet hoog op de agenda. Terwijl het volgens scenario’s van het KNMI waarschijnlijk is dat Nederland ten gevolge van klimaatverandering in de toekomst te maken gaat krijgen met meer en langere periodes van zomerse en tropische temperaturen (in 2050 ongeveer een verdubbeling ten opzichte van 2011). Als vuistregel geldt dat elke graad die het op een zomerse dag warmer is dan het langjarig gemiddelde, dertig doden per week extra tot gevolg heeft. Voor heel Nederland neemt de sterfte tijdens hittegolven met zo’n 12 procent toe. De gevolgen van hittegolven zijn ernstig, voor de natuur én voor de gezondheid. Wellicht als bewoners zich bewuster worden van de gezondheidsrisico’s van hittestress, er meer draagvlak komt voor maatregelen tegen het hitte eiland-effect.

tegen de hitte

Sinds kort is het mogelijk om op je mobiel de mate van hittestress in de gaten te houden. De nieuwe app ‘Weerbeleving’ toont hoe je het weer op elke plek in Nederland zult ervaren. De Android app geeft met kleuren en symbolen aan hoe warm het weer buiten wordt beleefd en drukt dat uit in mate van ‘thermische stress’. De app is ontwikkeld door een Wageningse student in samenwerking met de meteorologen van Wageningen University.

wordt klimaatbehendig

Met groen kun je de klimaatverandering een halt toeroepen. Zo kun je met water de stad afkoelen maar ook de biodiversiteit vergroten en er groene energie mee opwekken. Zorg dat groen multifunctioneel wordt ingezet. Denk integraal, vermijd monocultuur in de stad omdat dat niet natuurlijk is. Bovendien werk dat plagen in de hand. De natuur streeft ook naar biodiversiteit en soortenrijkdom. Koppel groen aan spelen. Maak de omgeving avontuurlijk en uitdagend! Spelen met water is altijd leuk en zo verbeter je het stedelijke leefklimaat en verleid je de kinderen weer om buiten te spelen.  Voorkom ‘street canyons’ en hou de thermische eigenschappen van de materialen in de gaten. Stenen houden de warmte lang vast en werkt al seen steenoven. Werk met inheemse beplanting en creeer ecologische verbindingszones naar het omringende landschap. Zorg voor fysieke verbindingen door een plukroute aan te leggen in de buurt, een vlinderpad of een wandelpad. Maak water bevaarbaar en verbindt het met het omringende water in het gebied. Kijk of je het groen extensief kunt beheren. Kun je grazers inzetten? Hoe meer soorten beheer je toepast op het gebeid hoe meer biodiversiteit je krijgt. Zorg dat water elementen fyssiek bereikbaar en beleefbaar zijn voor de gebruikers van het gebied. 

Co-creatie en Participatie

Vorm een allinatie met bedrijven en omwonenden, ontwikkelaars, waterschappen en gemeenten. Betrek boeren en bedrijven en aanwonenden in de aanleg en het beheer van de openbare ruimte. 

Wil je weten of ik jou en je school, wijk, bedrijf, organisatie of overheidsinstantie verder kan helpen? Meld je dan aan voor een gratis gesprek, waarin we de mogelijkheden bespreken of download hier de gratis tips.