Toen we verhuisden van Amsterdam naar Geleen (60 meter boven NAP) dachten we onze voeten wel droog te houden, maar niets in minder waar! Het aantal extreme buien, en de hevigheid ervan, neemt toe! Door klimaatverandering stijgt niet alleen de temperatuur wereldwijd, ook neerslagpatronen veranderen. In Nederland merken we dat er vaker overstromingen plaatsvinden door hevige regenbuien. In stedelijk gebied staan straten vaker blank en dit zorgt voor de nodige overlast.
Volgens European Environment Agency zullen jaarlijkse overstromingen vervijfvoudigen in 2050 en zelfs verzeventienvoudigen in 2080.
European Environment Agency
Het is dus belangrijk om preventieve maatregelen te (blijven) nemen. Maar we kunnen dat niet allemaal overlaten aan de overheid, gemeenten, milieuactivisten en stedenbouwkundigen. Wat particulieren zelf extra kunnen doen naast bouwkundige maatregelen en onderhoud van hun huis? Onder andere regenwater opvangen, een daktuin aanleggen of zorgen voor extra groen in de tuin. Alle beetjes helpen.
Veranderende neerslagpatronen
De belangstelling van het stedelijk waterbeheer voor groene daken neemt toe. Dit komt vooral door de recente ervaringen met extreme buien en de groeiende aandacht voor klimaatadaptatie. Waterbeheerders willen particulieren actiever
betrekken bij de verwerking van regenwater op hun eigen perceel. Meer groen in de stad zorgt ervoor dat water sneller afgevoerd kan worden naar de bodem. Opslag van water is eveneens belangrijk, want niet alleen het aantal hevige buien neemt toe, ook periodes van droogte worden langer.
groene daken zijn de oplossing!
Nederland heeft veel platte daken. Alles bij elkaar een oppervlakte van ruim zestig keer het nationaal park De Hoge Veluwe.
Nederlandse Natuurdaken
Al deze daken kunnen veel betekenen voor biodiversiteit en de leefomgeving. in de stad. Natuurdaken vervullen een verbindende functie voor planten en dieren. We hebben in Nederland de laatste jaren last van droogte. Maar áls het regent, plenst het ook hard door – en valt er vaak meer regen dan de riolering en de dakgoot aan kunnen. Daarom worden groene daken, of sedumdaken, steeds populairder. Groene daken hebben toegevoegde waarde voor de stedelijke omgeving. Ze vangen fijnstof in, reguleren de temperatuur van het gebouw, verkoelen de stad en zien er mooi uit. Ook houden groene daken een deel van het regenwater vast en kunnen zij zorgen voor vertraging van de piekafvoer.
U krijgt een volledige integratie zowel een groen dak als zonnepanelen op uw dak.
soorten groene daken
Er zijn twee soorten groene daken:
- Extensief begroeide daken is een verzamelnaam voor sedum-, gras-, mos- en kruidendaken. De dikte van de groendakopbouw bedraagt maximaal 150 mm en de hoogte van de begroeiing maximaal 500 mm. Deze begroeiing ontwikkelt zich tot een min of meer ecologisch stabiele plantengemeenschap, die zichzelf in stand kan houden met een minimum aan onderhoud.
- Intensief begroeide daken hebben een opbouwhoogte van meer dan 150 mm dikte. De begroeiing bestaat uit struiken en bomen, eventueel in combinatie met gazon en/of bodembedekkers. Voor instandhouding van de beplanting is (uitgebreid) onderhoud noodzakelijk, zoals water geven, snoeien, bemesten en onkruid wieden.
Opbouw van groene daken
Groene daken zijn opgebouwd uit meerdere lagen die gezamenlijk bijdragen aan de functies van het dak. Afbeelding 2 geeft een voorbeeld van de opbouw van een gangbaar groen dak. Hierop zijn vele variaties mogelijk. Zo kunnen meerdere
functies in hetzelfde fysieke element van de dakopbouw worden gecombineerd, bijvoorbeeld de filter- en drainagelaag.
breng de natuur terug in de stad
We willen allemaal van de natuur kunnen genieten en er deel van uitmaken. Helaas staat diezelfde natuur flink onder druk in steeds meer stedelijke gebieden. De stad rukt op naar het platteland en er zijn steeds minder gevarieerde leefgebieden voor planten, insecten en vogels.
zonder natuur kunnen wij niet leven
Gelukkig zie ik dat er steeds meer burgers, bedrijven en (lokale) overheden opstaan. Het collectief bewustzijn groeit dat we niet zonder natuur kunnen leven en vooral niet zonder natuur in onze omgeving willen leven. Een natuurdak met bloeiende kruiden, grassen en andere planten brengt de levende natuur terug in onze verstedelijkte omgeving. Natuurdaken kunnen daarbij als stapstenen gebieden verbinden en de biodiversiteit versterken. Zo bieden de platte zwarte daken in industriegebieden en woonwijken prachtige kansen voor het
creëren van nieuwe natuur.
Wit vetkruid,
Natuurinclusief bouwen is bouwen voor de toekomst!
En natuurdaken kunnen nog veel meer: Zo gaan ze opwarming van de stad tegen. Groene ‘polderdaken’ gaan uitstekend samen met het opvangen van regenwater op het dak. Dit water levert op zijn beurt weer een belangrijke bijdrage aan de diversiteit van het dakleven. En natuur op je dak draagt weer bij aan de gezondheid en kwaliteit van je eigen leven. Zelfs combinaties met zonnepanelen zijn goed mogelijk.
Waarom meer natuur in de stad?
Natuur in de stad is nodig om de stad leefbaar te houden. Door toenemende bebouwing neemt doorgaans de voedselvoorziening en leefruimte voor dieren en planten af. Ecologische structuren raken versnipperd, en het leefgebied wordt kleiner. Met aaneengesloten natuurnetwerken en meer natuurdaken vergroten we de leefruimte en maken we lokale natuur robuuster. Hier profiteren niet alleen vogels en insecten van, maar ook mensen. Zodoende functioneert biodiversiteit
als een nutsvoorziening voor mens en andere soorten in de stad. In hoofdstuk drie gaan we dieper in op alle voordelen van een natuurdak.
Wat zijn natuurdaken?
Natuurdaken zijn daken waarbij het versterken van de (lokale) natuur en biodiversiteit centraal staat. Natuurdaken hebben een natuurlijke (vegetatie)bedekking die bij de directe omgeving van het dak past. Dat
kunnen grassen, kruiden of struiken zijn, maar ook zand, grind, schelpen
of combinaties hiervan. De essentie is dat de bestaande natuur in de
omgeving van het dak wordt versterkt of verrijkt.
hoe je de natuurwaarden op jouw dak kunt vergroten
Natuurdaken dragen bij aan een grotere biodiversiteit in de omgeving. Begroeide daken zijn er in veel uitvoeringen en vervullen meerdere functies.. En hoe een natuurdak vanuit dat ecologische perspectief waarde toevoegt aan een gebouw
in zijn omgeving.
Begroeide daken komen in verschillende soorten en maten voor. Er is geen
vaststaand inrichtingsplan voor een natuurdak: de mogelijkheden zijn divers, en worden mede bepaald door de dakconstructie. De natuurlijke omgeving van het dak vormt de basis voor het ontwerp en inrichting. Elk dak kan op een andere manier worden ingericht en tóch kunnen zij ieder op hun eigen manier bijdragen aan hun directe natuurlijke omgeving. Ook een groene gevel kan aan de ecologische opgave bijdragen.
Het natuurdak sluit aan bij de bestaande ecologische waarden
Een huis aan een bosrand kan het natuurdak uitvoeren met kruiden en struiken waar bosvogels graag gebruik van maken. Een grote fabriekshal in een haven kan met schelpen of grind een aantrekkelijke broedplek bieden aan meeuwachtigen en scholeksters. Flats, kantoorgebouwen en huizen midden in
de stad kunnen een zeer waardevol natuurdak inrichten met nectarplanten voor insecten en schuilgelegenheid voor (stads) vogels. Kijk bij ‘hoe’ voor meer praktische ideeën.
Voordelen voor natuur en mens
Meerdere natuurdaken samen werken als ‘stapstenen’ voor planten en dieren tussen natuurbieden en stedelijk gebied. Voor mensen in de stad verbetert de kwaliteit van de leefomgeving op meerdere fronten.Wist je bijvoorbeeld dat zonnepanelen meer energie opleveren op een begroeid dak? En dat er op sedumdaken vanzelf meer biodiversiteit kan ontstaan wanneer je wat ruimte onder de schuine zonnepanelen laat.
Bestuiving
Natuurdaken trekken vliegende insecten aan. Veel van deze insecten,
zoals wilde bijen, hommels en zweefvliegen zorgen voor bestuiving
van gewassen. Omdat hun leefgebied op het maaiveld steeds kleiner
wordt, biedt een natuurdak extra nest- en voedselgelegenheid. Voor de
landbouw kunnen de natuurdaken daarom heel waardevol zijn. En ligt
er een moestuin op het natuurdak? Dan zijn deze insecten natuurlijk ook
meer dan welkom!
Plaagbestrijding
Om gewassen te beschermen tegen plaagsoorten worden vaak chemische
bestrijdingsmiddelen gebruikt. Beter is het om de natuurlijke vijanden
van deze plaagsoorten in te zetten: lieveheersbeestjes, sluipwespen,
roofmijten, loopkevers en spinnen zijn dol op de schadelijke insecten. De
planten en voorzieningen op het natuurdak zijn een prima leefgebied voor
deze vliegende jagers en zorgen zo samen voor ecologisch evenwicht. Of
bied nestgelegenheid voor watervleermuizen die 3000 muggen per dag
vangen.
De drie functies van dakinrichting voor dieren
Bloemen, planten en eventuele andere voorzieningen op een dak lever
allemaal hun eigen soort ‘dienst’ aan dak-bezoekende dieren. We lichten
daarom drie functies toe die van belang zijn voor alle diersoorten:
Voedsel, Voortplanting en Veilige schuilplekken: de drie V’s.
Voedsel:
Bloemen en planten vormen voor veel dieren een belangrijke voedselbron. Zij eten het bladgroen, wortels, nectar, vruchten, zaden of zelfs het dode organische materiaal (bodemdiertjes).
Voortplanten:
Bloemen en planten bieden gelegenheid voor dieren om zich voort te planten. Struiken zorgen voor plekken waar (zang)vogels hun nest bouwen. Voor de bouw van hun nest gebruiken zij (dood) plantmateriaal. En weer andere planten hebben
bladgroen waar bijvoorbeeld vlinders hun eitjes afzetten.
Veilige schuilplek:
In hoge graspollen kunnen kleine vogels zich verstoppen voor roofvogels. En bij koud of regenachtig weer kruipen insecten tussen bladeren of in een holle stengel. Ook andere gaten en kieren in elementen op een dak kunnen een prima schuilplek bieden.
het gebied van gezondheid, energieproductie en het lokaal houden van
regenwater. Als je het groen op deze daken op natuurlijke wijze inricht,
dan versterk je daarmee de functies over en weer. We noemen deze
vermenigvuldiging van voordelen ook wel het ‘slim stapelen van waarden’.
Watermanagement en verkoeling
Natuurdaken hebben goed watermanagement nodig om de natuur op
het dak goed van dienst te zijn. Maar er zijn ook plantensoorten die
goed tegen droogte kunnen. Bepaalde soorten planten verdampen meer
water, en zorgen daarmee ook meer voor verkoeling binnen en buiten het
gebouw.
Energieproductie en biodiversiteit
Zonnepanelen leveren enkele procenten meer stroom in combinatie met
een groen dak. De zonnepanelen zorgen op hun beurt weer voor variatie
voor soorten door schaduwrijke en luwe plakken.
Natuurbeleving
Door de aanleg van een natuurdak komen allerlei leuke soorten op het
dak af. Het is een mooi gezicht om bijvoorbeeld de vogels af en aan te
zien vliegen met hun nestmateriaal. En de wilde bijen en vlinders van de
ene bloem naar de andere bloem te zien ‘shoppen’. Ook is het leuk en
interessant om een webcam bij een nestkast of insectenhotel te hangen.
Zeker in de stad waar minder groen aanwezig is, zijn natuurdaken fijne
plekken om toch de natuur te kunnen beleven. De natuurdaken zorgen
daarmee, naast de meer indirecte baten voor onze maatschappij, ook heel
direct voor een fijne leefomgeving.
Grassen en kruiden
Pollen (sier)gras vragen weinig onderhoud, maar hebben ook weinig
ecologische waarde. Kies beter voor inheemse grassoorten, zoals Fijn
Schapengras of Rood Zwenkgras. Dit zijn soorten die van nature in
Nederland voorkomen. Of kies voor een zeldzame soort zoals kamgras.
Tussen deze soorten gras komen vaak eenjarige kruiden op. Kruiden en
andere bloemrijke planten zijn niet alleen mooi om te zien, maar vervullen
ook meerdere functies in verschillende levensfasen voor vele soorten
insecten en vogels
Voedsel
Kruiden zijn een belangrijke voedselbron: insectenen vogels eten het groene gedeelte van de plant, de nectar,het stuifmeel, de zaden of bessen. Klavers en andere kruiden zijn een belangrijke voedselbron voor vlinders en bijen. Belangrijk is dat door het jaar heen zo lang mogelijk nectar aanwezig is. Ook de dieren die op de kruiden zitten, worden natuurlijk zelf weer gegeten door andere insecten
en vogels.Ook bloeiende grassen voorzien insecten van stuifmeel en nectar. Na de bloei worden zaadjes gevormd. Verschillende zangvogels eten de zaden
uit de aartjes of pikken ze van de grond.
Voortplanting
Vlinders en andere insecten zetten eitjes af op hun waardplant. Dit is een plant welke een soort nodig heeft omte overleven. Het is eigenlijk de kroeg en kraamkamer in één: De eitjes worden erop afgezet en zodra ze uit zijn gekomen worden de bladeren opgegeten. Iedere soort heeft voorkeur voor een bepaalde plant. Lees hierover meer bij het deel over vlinders. Dode grassprietjes en dode delen van de kruiden door vogels verzameld als nestmateriaal.
Veilige schuilplek
Planten bieden een schuilplaats voor veel dieren. Bij regen kunnen insecten zich bijvoorbeeld onder bladeren schuil houden. En hoge grassoorten zorgen voor schuilplekken voor insecten. In dikke, holle grasstengels kunnen insecten zelfs overwinteren. En als het oppervlak groot genoeg is, vinden vogels er ook een schuilplaats.
