De meest geschikte tijd om een boom te planten is 20 jaar geleden. De beste tijd daarna is nu!

Chinees spreekwoord

We weten dat het niet goed gaat met de natuur. De klimaatverandering, het schokkende verlies aan biodiversiteit en verwoestende pandemieën geven ons een duidelijk signaal. Het is 2 voor 12! Het is tijd om onze verstoorde relatie met natuur te herstellen en gelukkig hebben we die kans nog, Uit onderzoek blijkt dat veel mensen biodiversiteit belangrijk vinden, maar toch weet bijna twee derde van Nederland niet waar het voor staat. Laat staan hoe we biodiversiteit kunnen beschermen en herstellen.

wat is biodiversiteit?

Biodiversiteit is, simpel gezegd, alle vormen van leven op aarde en de manier waarop zij met elkaar samenleven. Alle planten- en diersoorten zijn op een bepaalde manier afhankelijk van elkaar. Voor voedsel, maar bijvoorbeeld ook voor voortplanting. Zodra er te veel soorten verdwijnen of uitsterven of juist één soort te veel overheerst, verdwijnt de balans en komt het leven op aarde in de problemen, inclusief wij mensen.

Milieudefensie

Living Planet Report 2020

WWF publiceert het Living Planet Report elke twee jaar om de staat van de natuur en de impact van menselijk handelen op de natuur in beeld te brengen. Het onderstreept hoe de toenemende vernietiging van natuur door de mensheid catastrofale gevolgen heeft. Niet alleen voor de populaties van wilde dieren, maar ook voor de menselijke gezondheid en alle aspecten van ons leven. De wereldwijde populatieomvang van zoogdieren, vogels, amfibieën, reptielen en vissen is in minder dan een halve eeuw met gemiddeld twee derde achteruitgegaan. De belangrijkste oorzaken zijn vernietiging van leefgebied, door onder andere grootschalige landbouw, ontbossing en overexploitatie zoals niet duurzame visserij en illegale handel in diersoorten. Dezelfde oorzaken die ook worden toegekend aan de opkomst van pandemieën zoals COVID- 19.

ontsteen de stad

Nederland wordt steeds voller met gebouwen, huizen, installaties en faciliteiten. Elke vierkante meter die we hebben wordt gebruikt voor landbouw, bedrijvigheid, infrastructuur of wonen en de tuinen worden steeds kleiner. Draag een steentje bij aan de (stads)natuur door je tuin groen te maken/ houden, en misschien zelfs wat te laten verwilderen. Wat begint met een paar insecten kan al snel een paar vogels opleveren, die op hun beurt weer een predator kunnen aantrekken. Er vormt zich een klein ecosysteem wat weer bijdraagt aan het grotere geheel.

iedere gevel verdient een geveltuin

En leuk om te weten: het verschilt een beetje per gemeente, maar in Amsterdam mogen mensen geveltuintjes aanleggen tot 45 cm diep. De stoep mag dus vergroend worden tot anderhalve stoeptegel voor de gevel. In Geleen is een Groene Gevelbrigade die je helpt om de biodiversiteit in de buurt een oppepper te geven, want hier zijn heel veel versteende tuinen in de Westelijke Mijnstreek. Maar als je meer ruimte hebt dan een paar stoeptegels raad ik je aan om een mini voedselbos te creëren en gedag te zeggen tegen je gazon of het tegelpleintje in de buurt en maak daar dan tegelijk een buurtinitiatief van.

creeer een bos in je achtertuin

Ook met een kleine tuin kun je de biodiversiteit vergroten. In een hele kleine tuin houd je het misschien bij enkele struiken en leef je je vooral uit in de struik- en kruidenlaag, in een grotere tuin passen ook meerdere bomen. Maar zelfs een geveltuin kun je door vruchtdragende klimmers en kruiden te combineren met meerdere lagen beplanten en zo de beperkte ruimte optimaal benutten. Om er voor te zorgen dat er straks een gezond en zelfredzaam bos staat bouw je de begroeiing op in 4 lagen zoals uitgelegd in het filmpje van de japanner Miyawaki.

Tiny Forest

Het tiny forest concept komt voort uit het gedachtengoed van professor Akira Miyawaki, bij wie Shubhendu sinds 2009 vrijwilliger is. Miyawaki zette de ‘kleine bossen’ vaak op uitgeputte grond zonder voedingsstoffen die hij weer nieuw leven inblies, met als doel vergroening. Zo was 1 van zijn projecten een gedeelte van de Amazone regio van 300.000 nieuwe bomen voorzie, en een Maleisisch bos van 200.000 bomen. In totaal plantte de man met zijn team tot nu toe ruim 40 miljoen bomen. Een van de meest opvallende principes aan zijn methode is dat na ongeveer 3 jaar van onderhoud bij de start, het bos beter niet meer door mensen kan worden beheerd. Er vindt dan dus geen menselijk ingrijpen meer plaats, zodat het bos zijn eigen balans kan vinden. Zijn doel is dat zijn kleine bossen een gezonde hotspot zijn van biodiversiteit waar zowel natuur als mens van profiteren. Inmiddels heeft hij al meerdere TEDtalk gegeven en reist hij de wereld over om Tiny Forest op te zetten

een Tiny Forest is een inheems bos van 250 m x 400 meter (10 x 40 meter) dat goed past in de wijk. Plant een Tiny Forest en draag bij aan een betere gezondheid, wateropvang, luchtkwaliteit, en natuurbeleving.

denk in lagen

De laatste tijd krijgt het concept ‘voedselbos’ veel aandacht in de media als een alternatieve manier van voedselproductie. Op vele plekken worden voedselbossen aangelegd: vaak gaat het om ambitieuze projecten die meerdere hectares beslaan. Hierdoor kan de indruk ontstaan dat een voedselbos enkel voorbehouden is aan grootgrondbezitters en niet interessant voor de gemiddelde stadstuinier. Maar juist in een kleine tuin valt er veel te winnen door in lagen te gaan denken.

leren van de natuur

Wie ervaring heeft met het telen van eenjarige groente, weet dat het een leuke, maar vrij arbeidsintensieve bezigheid is. Als je goed met de bodem omgaat en de grond bedekt houdt met mulch, wordt het allemaal wat makkelijker, maar nog steeds vragen eenjarigen veel zorg en aandacht. De reden is dat jouw keurige rijtjes met wortels haaks staan op de bedoeling van de natuur. Want wat de natuur eigenlijk wil, is dat er in plaats van rijen wortels een bos groeit. Bos is in ons klimaat namelijk ‘climax-vegetatie’ – het meest stabiele ecosysteem, waar alles onder weg naartoe is.

Boomlaag

Bij het maken van een ontwerp is het een goed idee om met bomen te beginnen, want deze zullen het meest bepalend zijn. De meeste fruitbomen die je koopt zijn geënt op een onderstam en deze bepaalt, in samenspel met de groeikracht van de daarop geënte variëteit en de voedzaamheid van de bodem, hoe groot de boom uiteindelijk wordt.

De hoogte

Het is moeilijk om het je voor te stellen, maar een boom die bij het planten niet groter is dan een bezem, zou uiteindelijk hoger kunnen worden dan je huis. Kies daarom altijd een gepaste onderstam voor de beschikbare ruimte en teken in een ontwerp de uiteindelijke grootte van de boom in. Zo voorkom je dat je later bomen moet rooien omdat ze te dicht op elkaar komen te staan. Een halfstam appel, bijvoorbeeld, wordt uiteindelijk zo’n 4 tot 5 meter hoog en ongeveer even breed. Een laagstam blijft een stuk kleiner, tot zo’n drie meter. Als je ook in de overige lagen veel eetbare gewassen wilt zetten, moet er genoeg licht bij kunnen komen. Zet de bomen daarom wat verder uit elkaar, zodat de kruinen elkaar niet raken en er voldoende licht valt.

bestuiving

Andere zaken om over na te denken zijn bestuiving en natuurlijk de smaak en houdbaarheid van de vruchten.

iedereen boer

Tegelijkertijd groeit de belangstelling voor het zelf verbouwen van groenten, fruit en kruiden. Het is een misverstand dat je daarvoor een boerenbedrijf of minstens een half hectare grond nodig hebt. Of een moestuin op een volkstuincomplex waar hard gewied en gespit moet worden en de plantjes in rijtjes staan. Niets is minder waar. Het is heel goed mogelijk een smaakvolle, productieve tuin aan te leggen op een klein stuk grond. Een tuin die vol staat met overblijvende eetbare planten. Want hoe leuk is het om verse kruiden, fruit en bijzondere groenten ‘aan huis’ te plukken.

eigen oogst

Eigen geteelde planten zijn altijd lekkerder dan groenten en fruit die je ‘gewoon’ bij de buurtsuper kunt kopen. Soorten die op grote schaal bij de super worden aangevoerd, zijn voornamelijk op houdbaarheid geselecteerd. Maar voor je eigen tuin kun je op smaak selecteren.

het kan overal

Of het nu gaat om een braakliggend stuk grond achter een nieuwbouwwijk, een door muren omringd stadstuintje, de tuin van een vakantiewoning of stacaravan, een dakterras of een bescheiden balkon, iedereen kan aan de slag voor een lekkere en ruime opbrengst van eigen grond. je zult zien hoe eenvoudig en leuk het is als je eenmaal aan de slag bent. En je zult ruimschoots beloond worden met de kleurrijke aanblik, de verukkelijke aanvullingen in de keuken en de goede smaak van oogst uit eigen tuin.

eetbaar en siertuin tegelijk

Een tuin aan huis staat in groot contrast tot een moestuin in een complex. Voor een tuin aan huis is een plezierige aanblik belangrijk, en dat je er in kunt zitten en je kunt ontspannen. Een eigen tuin weerspiegelt het even van de bewoners van het huis. Daarom zijn tuinstijlen aan verandering onderhevig. Smaken veranderen, materialen en kleuren komen en gaan, bewoners verhuizen, struiken gaan dood, bielzen vermolmen.

de engelse cottage stijl

Door de jaren heen staan de Engelse çottage tuinen bekend om hun wat rommelige, knusse en gezellige stijl. Kleine tuintjes met paadjes en volle borders. Niet iedereen realiseert zich altijd dat juist die kleine Engelse cottagetuinen schoonheid en nuttigheid verenigen. traditioneel verbouwt men er fruit, kruiden, groenten en bloemen. En juist deze tuinstijl sluit nu perfect aan bij de hang naar eetbaar en gezond met struiken en vaste planten; het oogsten van bloemen groenten en fruit uit eigen tuin. Dit type tuin past nu perfect in het huidige tijdsgewricht.

Vaste planten

Vaste planten zijn meerjarig en krijgen vaak het predicaat winterhard, ook wel ‘overblijvend’ genoemd. Het kan zijn dat een plant in de winter al zijn blad verliest, maar in het voorjaar gewoon weer terugkomt. Ook dan wordt dit een vaste plant genoemd.

bomen en struiken

Bomen en struiken zijn in iedere tuin van onschatbare waarde. Een boom geeft schaduw, diepte en structuur, een mooi uitzicht, beschutting aan vogels en wat al niet meer.

tweejarig plantgoed

Tweejarige planten hebben meestal een leven van precies twee jaar. Ze groeien op uit zaad in het eerste jaar en bloeien in het tweede jaar. Oorspronkelijk zijn wortelgroenten en knollen , zoals bieten, worteltje, prei, knolselderij, selderij, uien en koolsoorten.

eenjarig plantgoed

Eenjarige planten leven een jaar of zelfs minder lang. Ze kiemen, komen tot bloei, produceren zaad en sterven af binnen een jaar. Voorbeelden van 1 jarigen zijn sla, andijvie, koolraap, radijs en allerlei andere bekende moestuingroenten en een aantal keukenkruiden zoals bonekruid, peterselie en dille.

wordt ook ‘een luie boer’ en ga samen met mij een voedselbos aanleggen.

je juiste plantenkeuze maakt de tuin onderhoudsarm

Rudy Klaassen

Wil jij ook aan de slag met stadslandbouw, permacultuur, (buurt)moestuinen en voedselbossen? Heb jij ook een plan bij jou in de buurt? Zie jij kansen? Ik denk graag met jou mee over het realiseren van eetbare projecten. Of het nu gaat over advies, financiering, ontwerp, pr/communicatie/educatie, uitvoering, aansturing of andere obstakels waar jij tegen aanloopt; Ik kan jou helpen om jouw idee uit te werken of aan te leggen. Neem nu contact met mij op!