Chris Wijland & Fleur Holterman
We combineren de natuur van het Reestdal, de gracht, dit pand met gastronomie.
Eetbaar en sierlijk tegelijk
Beide begrippen klinken als tegenstrijdig, maar het kan echt! Kasteel en Gasterij Havixhorst in de Schiphorst wil overstappen van een ornamentale siertuin naar een ornamentale moestuin & een eetbare siertuin. Een baroktuin is vaak gekenmerkt door zijn symmetrie, strakke lijnen en formele ontwerp, wat betekent dat de plantenselectie zorgvuldig moet worden overwogen om te passen bij de esthetiek van de tuin.
De tuin, dat zijn wij zelf…
Een eigen tuin weerspiegelt het leven van de bewoners van het huis. Daarom zijn tuinstijlen aan verandering onderhevig. Chris Wijland & Fleur Holterman, eigenaar van Kasteel Havixhorst, gooien het roer om en willen een betekenisvolle rol aan Kasteel Havixhorst geven ook voor toekomstige generaties. Daarom staat educatie en duurzaamheid hoog in het vaandel. Hun droom is om de bloemen, planten en kruiden uit de Baroktuinen te gebruiken om er een feestmaal voor de gasten van te bereiden. Voor het ultieme smaakgenot, maar ook om te laten zien op welke wonderbaarlijke manier het voedsel wordt verbouwd. Gasten kunnen de natuur niet alleen zien, de gerechten wisselen voortdurend, afhankelijk van wat de tuinen die week te bieden hebben.
De beste bemesting is de aanwezigehid van de tuinman
Chinees spreekwoord
De duurzame doelen die we delen
In de wereld van vandaag staan we voor grote uitdagingen: armoede, honger, ongelijkheid, klimaatverandering en de biodiversiteitscrisis zijn slechts enkele van de problemen die we dringend moeten aanpakken. Grote uitdagingen vereisen gedurfde actie om ze te overwinnen, en dat is waar de Sustainable Development Goals om de hoek komen kijken. Ze zijn ontwikkeld om tegen 2030 een groenere, eerlijkere en betere wereld te bouwen, en we hebben allemaal een rol bij het bereiken ervan.
Met deze doelen willen we in 2030 een duurzame wereld voor iedereen bereiken, waarin niemand wordt buitengesloten. In 2015 hebben alle 193 landen die lid zijn van de Verenigde Naties (VN) de Sustainable Development Goals aangenomen. De doelen gelden voor alle landen en voor alle mensen.
Een eigen tuin weerspiegelt het leven van de bewoners van het huis
potager
Met het aantreden van Barack Obama als president waaide er door de VS een nieuwe frisse wind. Zelfs het gazon voor het wittehuis veranderde in een Potager (moestuin). Het is niet de eerste moestuin die bij het witte huis verscheen, tijdens de 2e WO plantte Eleanor Roosevelt een zogenaamde Victory Garden. America was in oorlog en burgers werden aangespoord om hun gazons om te spitten en groente te gaan telen. Om de rantsoenering aan te vullen en een mogelijk voedsel te kort te voorkomen..
groen als wapen tegen de klimaatverandering
Inmiddels zitten we in diverse crises en het wordt tijd dat we met zijn alleen de schep weer in de grond zetten en verantwoordelijkheid nemen voor het klimaat en lokaal voedsel. De economische crisis zorgt er voor dat mensen niet meer rond kunnen rondkomen en de klimaatcrisis maakt leven op deze planeet op sommige plekken bijna onmogelijk.
Met het kweken van voedsel in parken en tuinen kunnen we zowel een vuist maken tegen de armoede. Met het kweken van je eigen voedsel stoot je minder CO2 uit, dan dat je al het voedsel in de winkel koopt. Ook als je een smalle beurt hebt is het een aanrader om zelf je voedsel te kweken. Iedereen kan op deze manier een bijdrage leveren aan het klimaat en de locale voedselproductie.
ornamentele moestuin & eetbare siertuin
Een baroktuin is vaak gekenmerkt door zijn symmetrie, strakke lijnen en formele ontwerp. De tuinen krijgen een nog rijkere en vaak ook meer verfijnde invulling van sierelementen met ingewikkelde patronen. Er komt meer belangstelling voor natuur en informele elementen. de tuinen worden weer wat meer naar binnengericht. Belangrijke kenmerken en stijlelementen zijn:
- Centrale as wordt vaak minder belangrijk en er komen meer assen van symetrie, soms ook straalsgewijs.
- Het huisstaat vaak niet meer centraal in de tuinaanleg
- ingewikkelde lossere loofwerken
- veel tuinsieraden; ornamenten, beelden en tuinvazen
- ook a-symetrische padenpatronen, slingerpaadjes in hakhout.
eetbare siertuin & ornametale moestuin
Een ornamentele moestuin met zoveel mogelijk eetbare planten kan een prachtige en functionele toevoeging aan je buitenruimte zijn. Het creëren van een dergelijke tuin vereist zorgvuldige planning en ontwerp om zowel esthetische aantrekkingskracht als een overvloedige oogst te garanderen.
plantenselectie
Een baroktuin is vaak gekenmerkt door zijn symmetrie, strakke lijnen en formele ontwerp, wat betekent dat de plantenselectie zorgvuldig moet worden overwogen om te passen bij de esthetiek van de tuin. Hier zijn enkele suggesties van eetbare planten die goed zouden passen in een baroktuin:
Kruiden
Kruiden zoals rozemarijn, tijm, salie, basilicum en lavendel kunnen prachtige toevoegingen zijn aan een baroktuin, maar ook stinseplanten zoals daslook kunnen een fantastische bijdrage leveren aan de invulling van het ‘schilderij’. Ze zijn niet alleen visueel aantrekkelijk vanwege hun geur en kleur, maar ook graag geziene kruiden in de keuken.
Fruitbomen
Fruitbomen zoals appelbomen, perenbomen en kersenbomen kunnen een gevoel van grandeur toevoegen aan de formele structuur van een baroktuin. Ze bieden niet alleen schaduw en hoogte, maar leveren ook heerlijk fruit. Plant meer varieteiten en soorten fruitbomen zoals appel, peer, zoete- en zure kers, abrikoos, perzik en nectarine, kweepeer, mispel, pruim, moerbei, kaki/persimoen en pawpaw.
Bessenstruiken
Bessenstruiken zoals frambozen, bramen en bosbessen kunnen een vleugje kleur en textuur toevoegen aan de strakke lijnen van een baroktuin. Bovendien zijn ze gemakkelijk te onderhouden en produceren ze heerlijke vruchten. Maar ook struiken en klimfruit zoals vlier, krent, meidoorn, hazelaar, japanse en chinese kornoelje, duindoorn & kleine struiken zoals rode, roze en witte aalbessen, zwarte bes, kruisbes, crandallbes, josta, blauwe bes, honingbes, rimpelroos, mahonie, japanse sierkwee, nankinkers, appelbes. Vergeet ook niet het klimfruit zoals: druif,, kiwi, peperbes, 5 smakenbes, framboos, bramen, brambozen,zwarte framboos, japanse wijnbes& japanse framboos,
Groenten
Hoewel groenten misschien niet de typische keuze zijn voor een baroktuin, kunnen sommige groenten zoals artisjokken, snijbiet en kool met hun opvallende bladeren en vormen een interessante toevoeging zijn.
kies voor:
- Makkelijke groentes: zoals courgettes, sla, bieten snijbiet, winterpostelijn, bonen, peultjes, erwten, witlof, suikererwten, pluk- of palmkool. Deze groentes doen het bijna altijd goed, stellen weinig eisen en hebben weinig belagers. Ook vragen deze gewassen minder tijd.
- Groentes die de grootste opbrengst geven; zoals snijsla, raapsteeltjes, klimbonen, pronkbonen, peultjes, vroege aardappels, vroege bietjes, pak choy, tatsoi, raketsla, bladmosterd, jonge worteltjes. Deze groentes geven de grootste opbrengst in verhouding tot de ruimte die ze innemen en de tijd dat ze de grond bezetten. Snijsla bijvoorbeeld is al na 4 tot 5 weken oogstbaar en kan tot 3 keer toe geplukt worden. Ook groentes die omhoog geleid kunnen worden en vooral vertikale ruimte innemen scoren goed.
- Dure groentes; zoals peultjes, suikererwten, asperges, sjalotjes, gemengde snijsla en veldsla. Dat sommige groentes duur zijn wordt vaak veroorzaakt door de hoge plukkosten, maar dat betekend nog niet per se dat de groente moeilijk is om zelf te telen. In andere gevallen wordt de prijs bepaals door ‘zeldzaamheid’- groentes waarvan niet veel verkocht wordt en die daarom ook weinig geteeld worden.
- Groentes die niet te koop zijn: zoals borlotti-bonen, gele peultjes, zomer of winterpostelein, palmkool, tomatillo, eetbare bloemen, tatsoi en bladmosterd. In zekere zin geldt dit voor bijna alles wat je teelt; versgeplukt smaken groentes veel beter. Daarnaast zijn er soorten en varieteiten die simpelweg niet verkrijgbaar zijn in de winkel, maar wel heel dankbaar om zelf te kweken en lekker om te eten. Soms id het een weinig bekend gewas, in andere gevallen een kleurrijke variatie van een oude bekende.
- Groentes waarbij de smaak na de oogst snel achteruit gaat zoals: asperges, suikermais, wortels, erwten, slaboontjes en sla. Versgeplukt smaken groentes aanzienlijk zoeter dan wanneer ze al een aantal dagen geleden geoogst zijn. Dit komt omdat de aanwezige suikers vanaf het moment van oogst omgezet worden in zetmeel.
ruimte optimaal gebruiken
Nu je besloten hebt wat je wilt gaan kweken, kun je aan de slag en je zult je bedden ongetwijfeld zo efficient mogelijk willen gebruiken, of je nu veel of weinig ruimte hebt. Er zijn verschillende manieren om de opbrengst van je tuin te maximaliseren. Het is natuurlijk belangrijk de hoeveelheid groente die je zaait of plant af te stemmen op de behoeftes.
doorlopend zaaien
Een van de dingen die je kunt doen om je oogst te spreiden is meerdere malen kleine hoeveelheden zaaien, in plaats van een hele zak in 1 keer. Voor sommige groentes is het ook handig om een deel van de opgekomen zaailingen te verplanten. De crux hiervan is dat de verplante zaailingen een achterstand zullen oplopen ten opzichte van de niet verplante zaailingen en op die manier kun je je oogst makkelijk over een langere tijd uitrekken.
meerdere teelten per seizoen
De beschikbare ruimte goed gebruiken betelend ook voorkomen dat een groentebed tussentijds leeg staat. De meeste groentes houden het bed maar een deel van het teeltseizoen bezet en dat betekent dat je meestal naast een hoofdteelt vaak een voor- en nateelt kunt toepassen. Als je weet dat courgette pas na half mei uitgeplant kan worden , kun je eerst spinazie of radijsjes zaaien. Bij veel groentes kun je de tijd dat ze in de grond staan nog inkorten door niet rechtstreeks in de tuin te zaaien, maar ze pas als plantjes in het teeltbed zetten. Als je bijvoorbeeld boerenkool voorzaait ( in potjes of een zaaibed) en de plantjes op hun devinitieve standplaats zet wanneer ze 4 of 5 weken oud zijn, betekend dat het groenbed 4 of 5 weken langer beschikbaar is voor een andere groente.
tussenbeplanting
Bij groentes die relatief ver uit elkaar geplant worden of langzaam groeien, kun je ook een andere groente er tussen of ernaast planten om een dubbele oogst uit dezelfde oppervlakte te halen. Ideaal hiervoor is bijvoorbeeld mais met daartussen sla of snijbiet. Een bijkomend voordeel hiervan is dat de mais tijdens de warme zomermaanden de bladgroente tegen de felle zon beschermt, waardoor ze minder snel doorschieten. Soms kun je rrijen van een snelgroeiende groente afwisselen met een langszaam groeiende. Zo moet pastinaak al in april gezaaid worden, maar doet deze er 3 weken lang over om te kiemen en ook daarna groeien de planten langzaam. Er is dan genoeg tijd om tussen de rijen pastinaak een snelgroeiende groente , zoals radijsjes of spinazie te zaaien. Voordat de pastinaak uitbot en ruimte inneemt, zullen deze snelle groeiers al geoogst zijn.
langer oogsten
Zolang we voor eenjarige groentes kiezen, moeten we elk jaar opnieuw blijven zaaien. Maar met een paar slimme manieren van plukken kun je je oogst verlengen en lekker lang eten uit je moestuin halen. Zo kun je sommige planten na het plukken laten hergroeien , of kun je dicht gezaaide slblaadjes herhaaldelijk afknippen. Bij sommige groentes kun je ook andere plantdelen oogsten, dan die daarvoor een groente wordt geteeld. Een mooie bijkomstigheid van deze plukmethode is, dat je moestuin langer mooi blijft ogen, omdat er nooit lege plekken onstaan.
principes voor een succesvolle eetbare tuin
De vier belangrijkste overwegingen voor het creëren van een mooie productieve tuin zijn:
- het creëren van een aangenaam, evenwichtig uitzicht
- het plaatsen van planten voor zowel gebruiks- als esthetiek
- gebruik van een mix van sier- en eetbare aanplant voor het hele jaar door schoonheid en productie
- behoud van een uniform ontwerp stijl door de hele tuin zoals bij alle regels zit de magie natuurlijk in hun interpretatie
aandachtspunten bij het selecteren van planten:
- Strategische indeling: Plan de tuin zorgvuldig en overweeg de hoogte, kleur en textuur van elke plant. Creëer bijvoorbeeld mooie contrasten door lage, bloeiende planten te combineren met hoge, klimmende planten, zoals bonen of erwten langs een sierlijk hekwerk.
- Kruisbestuiving van planten: Integreer bestuivende planten zoals bloeiende kruiden en bloemen om de biodiversiteit te vergroten en de opbrengst te verbeteren. Denk aan het toevoegen van bijvriendelijke planten zoals lavendel, salie of korenbloemen die niet alleen nuttig zijn voor bestuiving, maar ook visuele aantrekkingskracht bieden.
- Seizoensplanning: Denk aan het plannen van een mix van planten die gedurende verschillende seizoenen bloeien en gedijen. Combineer bijvoorbeeld lente- en zomerbloeiende planten met herfstgroenten zoals pompoenen en bieten voor een constant veranderend landschap.
- Esthetische toevoegingen: Integreer decoratieve elementen zoals decoratieve potten, kleurrijke steunstructuren voor klimplanten en artistieke tuinornamenten om een vleugje persoonlijkheid en stijl toe te voegen aan de moestuin.
- Onderhoud en zorg: Vergeet niet dat het behouden van de esthetische aantrekkingskracht van de tuin regelmatig onderhoud vereist. Zorg voor regelmatige snoei, onkruidverwijdering en voedingsstoffen om de gezondheid van de planten te behouden en de visuele aantrekkingskracht te verbeteren.
- Educatieve aspecten: Onderstreep het educatieve aspect van een dergelijke tuin. Het kan een geweldige leeromgeving zijn voor kinderen en volwassenen om meer te leren over de groei van voedsel en het belang van biodiversiteit in een natuurlijke omgeving.
