Home > Wormen houden als huisdier

Wormen houden als huisdier

Basisschool De Triangel uit Linne kan zich vanaf dit schooljaar een heuse hoteleigenaar noemen. De Triangel is namelijk met behulp van een wormenhotel zoveel mogelijk groenafval zélf aan het composteren. Het hotel is een grote compostbak en wordt bewoond door tijgerwormen. Deze speciale wormen eten het groenafval op en zetten het om in compost. Deze zeer gezonde en vruchtbare compost kan dan weer gebruikt worden in de schooltuin. (bron:

16 september 2022

Humus en compost zijn het echte goud van onze wereld. De grondstof voor vruchtbare grond, namelijk dood organisch materiaal, is ruim voorradig, je hoeft het alleen maar in te zamelen.
de wormenwachter

Tijdens de “Wormshop“zijn er foto’s gemaakt in opdracht van RD Maasland door fotograaf Paul Rous. Hierbij mijn dank voor de prachtige serie foto’s van deze levendige activiteit op Basisschool Triangel.

MInder afval

Met het wormenhotel zet De Triangel een nieuwe stap om minder afval te produceren. De school scheidt al sinds 2018 het afval in restafval, GFT (groente-, fruit- en tuinafval), PMD (plastic verpakkingen, metaal en drankkartons) en papier. Door het gebruik van het wormenhotel hoeft de school minder GFT en etensresten aan de straat te zetten.

Bij het wat-eet- ik-spel gaan de kinderen op zoek naar voedsel voor de tijgerwormen. Het voedsel wordt verdeeld in **Groen** ( de restjes van de hapjes) **Bruin** ( takjes, verdorde bladeren,m maar ook karton en papier en stro) en **Rood:** alles wat de wormen niet mogen hebben zoals sinasappelschillen, citroen of peper en bijvoorbeeld een verschimmelde tomaal

Opening wormenhotel

Het wormenhotel is maandag 12 september geopend door wethouder Sjors Blomen van gemeente Maasgouw. Hij liet samen met de kinderen een handvol wormen vrij in het hotel.

“Mooi om te zien dat de kinderen nu naast het scheiden van gft-afval het ook zelf gaan verwerken tot vruchtbare aarde. Kinderen kunnen met eigen ogen zien dat groente-, fruit- en tuinafval weer terugkomt als compost. Zo is de kringloop weer rond. Ze maken zelf een geweldige grondverbeteraar voor hun schooltuin. En het scheelt bovendien kilometers vervoer en CO2-uitstoot.”
Wethouder Blomen

Het verzamelen van de compost gaat bij een wormenhotel erg makkelijk. Verwijder de onderste bak met de rijpe wormencompost. Leeg deze terwijl je de eventuele achtergebleven wormen toevoegt aan de bak die nu de onderste bak wordt. De lege bak gaat weer boven op de stapel. De bakken met halfverteerd afval blijven in dezelfde oorspronkelijke volgorde gestapeld.

Aanstelling wormwachters

Alle groepen van De Triangel kregen een gastles van mij over composteren en het gebruik van het wormenhotel. Lekkere hapjes voor wormen zijn bijvoorbeeld groente en fruit, thee(zakjes), koffie en papier en karton. Maar van citroen, vlees en vis houden ze absoluut niet. Om alles goed te laten verlopen werd in iedere klas een aantal leerlingen als wormwachter aangesteld. De wormenwachters gaan ervoor zorgen dat de gft-bakjes op een juiste manier worden geleegd. In iedere groep staat nu namelijk een bakje voor het gft-afval dat in het compostvat hoort én een bakje met gft-resten dat gebruikt wordt voor het wormenhotel. De wormwachters bekijken of het gft-afval in het juiste bakje terecht komt en of de wormen bijvoorbeeld nog extra karton nodig hebben om zich prettig te voelen.

Vanuit onderzoek observeren de kinderen de tijgerwormen en zien hoe de tijgerwormen zich voortbewegen en hoe ze zich onderscheiden van de regenwormen.

regenwormen zijn onmisbare bondgenoten voor een tuinliefhebber!

De grijzig roze, tot 25 centimeter lange, regenworm die in onze tuinen woont, brengt zijn gehele leven door met graven en verteren van plantenafval. Regenwormen woelen de tuingrond om en mengen diepe en meer oppervlakkig gelegen lagen met elkaar. En passant beluchten ze de grond ook nog eens. Ze eten organisch afval en grond en draaien daar uiterst vruchtbare keuteltjes van die je op het grondpad of het gazon kunt vinden. Die keuteltjes zitten vol stikstof, kalium, fosfor en magnesium en bevatten grote hoeveelheden humus.

Er is echter 1 ding dat een regenworm niet kan; compost maken van keukenafval. Gelukkig zijn sommige van zijn naaste familieleden hier keigoed in. Zij zijn gespecialiseerd in het verteren van een geconcentreerde hoeveelheid plantenresten. Ze komen voor in een rijpende of opstartende composthoop.

regenwormen zijn onmisbare bondgenoten voor een tuinliefhebber!

Kortom; regenwormen zijn onmisbare bondgenoten voor een tuinliefhebber! Als er veel regenwormen in een tuin wonen, hoef je nooit mer te spitten en ook geen kunstmest te strooien . Om dit te bereiken, moet je vooral afgevallen bladeren laten liggen of een flinke mulch laag aanbrengen. Er is echter 1 ding dat een regenworm niet kan; compost maken van keukenafval. Gelukkig zijn sommige van zijn naaste familieleden hier keigoed in. Zij zijn gespecialiseerd in het verteren van een geconcentreerde hoeveelheid plantenresten. Ze komen voor in een rijpende of opstartende composthoop. En je kunt ze ook als huisdier houden.

vanuit onderzoek nieuw gedrag stimuleren: de fruithap-restjes gaan niet meer de groene bak in, maar naar het wormenhotel; Afval is voedsel.

Wat kan er in het compostvat?

Alles wat ooit leefde, kan in principe op de composthoop, hoewel niet alles voor de thuiscomposteerder geschikt is. Sommige organische materialen vergaan namelijk heel langzaam terwijl andere ziekten en plagen kunnen veroorzaken. Veel van ons huidige huishoudelijke afval mag niet op de composthoop, omdat het niet organisch is en dus niet verteert, of omdat het giftige stoffen bevat. Ander afval trekt ongenode dieren en vliegen aan of kan gevaarlijke ziekteverwekkers bevatten. Overblijvende of diep wortelende kruiden zoals paardenbloemen en zuring kun je ook beter apart houden.

Compostwormen maken wormencompost. Dit is een bijzondere en zeer vruchtbare compost. Wanneer je vooral keukenafval hebt, is het houden van compostwormen- gewoon een wormenhotel, een erg handige manier van composteren.

slow

Erg traag verterende organische materialen zoals bladeren van beuk en eik, denneappels, snoeihout en notendoppen kun je beter apart bewaren en in hun eigen tempo laten composteren. Kliekjes en oud brood kunnen knaagdieren aantrekken. Een paar kruimels kunnen geen kwaad.

Compostwormen worden graag mondjesmaat gevoerd. Zij eten per dag ongeveer de helft van hun eigen gewicht. Compostwormen voelen zich niet prettig wanneer zij met een dikke laag keukenresten bedekt worden. Het gevaar is dan levensgroot dat schimmels en bacterien – van het rottende type of het warmte producerende composttype – de overhand krijgen.

IN het bodemprofiel met regenwormen kunnen de kinderen zien hoe de grond wordt gemengd en de holletjes die makkelijk water af kunnen voeren. Kortom; hoe meer wormen in de tuin, hoe beter de tuingrond en hoe minderje hoeft te doen voor de tuin

Het is verstandig om in het begin kleine hoeveelheden versnipperde restjes in de bak te gooien en te kijken wat de wormen ermee doen. Je zult ze niet snel uit hun bed zien komen om een appelschilletje of stukje karton naar beneden te trekken; compostwormen hebben niet zo’n flitsende aard. Het zijn geduldige, maar doorbijtende sabbelaars. Na een paar dagen zou het resultaat van hun voortdurende gesmikkel te zien moeten zijn. Voer niet te enthousiast. Wormen verhongeren niet zo snel. Ze kunnen heus een paar weken overleven zonder vers voedsel.

kinderen verdringen zich rondom de opdrachten van het ingerichte circuit rondom de schoolkas

Na enige tijd zul je eitjes- capsules ter groote van een rijstkorreltje – in de compost zien en daarna al snel kleine lichtgekleurde babywormpjes. Twee wormen leggen elke week ongeveer 2 eitjes. De jonkies zijn na acht weken geslachtsrijp. Als de wormen zich zich gaan voortplanten, neemt hun aantal razendsnel toe. Je kunt nu langzaam meer gaan voeren. Na een jaar kun je wel 20 x zoveel wormen hebben als toen je begon. Je bak is in volle productie! Wormencompost is na een paar maanden klaar voor gebruik.

wat eet de tijgerworm wel en niet, en wat heeft hij ook nodig. Er worden wormenwachters aangesteld om dit op school goed te regelen

composteren is net als koken

Het belangrijkste voorschrift bij het maken van compost is dat de verhouding van de verschillende ingredienten goed moet zijn. Dat is nogal logisch . Tenslotte kun je ook geen lekker brood bakken van een handje meel, 3 liter water, een pond zout en 2 korrels gedroogde gist. Bovendien moet je het deeg goed kneden. Bij het maken van compost is dit niet anders. Voor goede compost is het vooral belangrijk dat de verhouding van koolstof en stikstof in het gebruikte afval goed is. Bovendien moet er voldoende water en lucht door het afval gemengd worden. Anders ontstaat er een stinkende kliederzooi.

de directeur kijkt tevreden naar de geintereseerde en geboeide leerlingen bij deze hands-on praktijklessen over composteren.

Als je 3 afzonderlijke hopen zou maken, de eerste van gazonmaaisel, de 2e van bladafval en de derde van appelschillen dan zal er in geen van de 3 veel gebeuren. Uiteindelijk verteert alles maar in deze 3 hopen zal het gaan zoals overal in de natuur; langzaam en degelijk. Meng je het afval van de 3 hopen echter, dan heb je een basis voor een actieve snelwerkende composthoop. Composteren staat en valt met het mengen van verschillende bestanddelen.

Lieke, de docent van groep 1/2B is de aanjager op school van dit compost en afvalscheidingsproject. Zo iemand heb je nodig om een transitie op school te maken naar een **afval-vrije school** of te wel een **cirkelschool**!

groen en bruin

Om snel en succesvol te composteren, moet koolstofrijk en stikstofrijk afval in de juiste verhouding vermengd worden. Het is dus handig te weten welk afval uit vooral stikstof bestaat en welk afval uit vooral stikstof bestaat en welk afval uit vooral koolstof. Material dat veel koolstof bevat, is meestal stug en droog. Voor het gemak noemen we dit Bruin afval. Materiaal dat veel stikstof bevat, is meestal zacht en vochtig. Voor het gemak nodmen we dit Groen afval.

In het circuit gaan de groepjes kinderen aan de slag met verschillende opdrachten. Bij deze opdracht snijden de kinderen het voedsel voor de tijgerworm fijn en geven ze dat aan hun eigen “huisdieren”.

Veel materiaal dat op de composthoop kan, is van nature al een mengsel van bruin en groen zoals stalmest , zacht snoeisel, dode bloemen, gebruikte potaarde en ‘onkruid’. De groene materialen verteren sneller dan de bruine materialen. Deze laatste zijn vrij droog en geven structuur aan de compost. Het meeste groene materiaal is vrij nat en zuur. Omdat dit op de meeste thuiscompost-hopen overheerst, is het het verstandig zo nu en dan ook wat kalk toe te voegen- bijvoorbeeld in de vorm van gebroken eierschalen of kalkpoeder- om de zure compost te neutraliseren. Tenslotte moet de hoop geent worden met tuingrond, want daarin zitten de miljoenen beestjes en microben die het afbraakwerk gaan doen.

kinderen groeien op deze school op met natuur zoals de schoolkas, de schooltuin en nu ook het wormen hotel

Je kunt bruin en groen afval van te voren al mengen met wat grond van dit mengsel in 1 keer een hoop maken. Of je kunt de composthoop gaandeweg in laagjes opbouwen van het afval dat je gedurende een paar maanden verzamelt. De laatste manier is al heel oud. Er ontstaat dan iets dat wel lijkt op een dubbele-kaas-roggebrood sandwich. Het grote voordeel van een dergelijke opbouw is, dat de hoeveelheid bruin en groen afval nauwkeurig gedoseerd kan worden.

Leerlingen toekomstbehendig maken, maakt de toekomst van onze planeet mogelijk. Daarom ben ik actief in het onderwijs. Niet als docent die kennis overdraagt, maar als verbinder en inspirator. Ik help met name docenten en leerlingen van technasia en econasia.

klein maar fijn

Het is verstandig een boterham goed te kauwen alvorens deze aan darmbacterien door te geven. Daardoor hebben zij meer oppervlak ter beschikking om ‘hun tanden in te zetten” Om dezelfde reden is het slim om organisch afval te versnipperen voor je het aanbiedt aan grondbeestjes en microben. Een blok hout verteert veel langzamer tot houtmolm dan een bergje zaagsel of houtkrullen. Dat geldt ook voor een koolstronk en compacte stengels. Om de vertering in een composthoop snel op gang te brengen , is het raadzaam om grof materiaal fijn te maken door er bijvoorbeeld met een grasmaaier over heen te gaan, het in stukken hakken of er een paar maal een tik met een hamer op te geven. Eierschalen kun je breken voor ze op de composthoop gaan.

Doe meer met groen, duurzaamheid en toekomstbehendigheid. Creëer een groene inspirerende schoolomgeving die het leerproces ondersteunt, en klimaatbestendig is. Word een groene voortrekker en ga voor toekomstbehendig leren en stel de wereld om ons heen centraal! Werk samen en creëer maatschappelijke impact.

waarom zou je willen composteren?

Je kunt er heel snel bodems mee herstellen die gedegradeerd zijn door kunstmest, pesticiden en zware machines en dergelijke.
Je brengt naast voedingsstoffen ook een enorme diversiteit aan micro-organismen terug in de bodem: een goede composthoop kan wel 100.000 verschillende organismen bevatten. Zelfs een minieme hoeveelheid helpt al de biodiversiteit in de bodem te verhogen.
Planten worden gezonder en hebben minder last van ziektes. Dat komt door antibiotica en enzymen die door schimmels worden geproduceerd en opneembaar zijn voor de planten.
Door de enorme diversiteit is de kans dat vervuiling wordt afgebroken tot onschadelijke moleculen veel groter dan in de bodem. Zelfs lastige stoffen zoals paks (polycyclische aromatische koolwaterstoffen), dioxinen, hormonen (de pil) en antidepressiva kunnen worden afgebroken. Helemaal garanderen kun je het niet, maar in ons drinkwater zitten steeds meer ongewenste stoffen. Composteren kan een deel van de oplossing zijn!

Composteren is niet moeilijk, de natuur doet het meeste werk. Een paar aanwijzingen:

Om een goede composthoop te hebben, moet je zorgen voor de juiste verhouding tussen groene en bruine materialen. Dit heeft echter niets met de kleur te maken.
Groene materialen: alles wat relatief veel stikstof bevat. Dat zijn in de praktijk materialen die je in het voorjaar of de zomer verzamelt. Houtsnippers van levende bomen bevatten bijvoorbeeld veel stikstof (daarom warmen ze op als je ze op een hoop gooit).
Bruine materialen: alles wat relatief veel koolstof bevat. Dat zijn in de praktijk materialen die je in herfst en winter verzameld. In de herfst trekken bomen de meeste voedingsstoffen terug uit hun blaadjes (koolstof en calcium niet) voordat ze die laten vallen, herfstblaadjes zijn dus bruin. Als een plant zaden produceert, gaat daar de meeste stikstof naartoe. De plant zelf is dus bruin.
Gemiddeld gezien gebruik je drie handjes bruin op een handje groen, maar het hangt erg af van de gebruikte materialen.
De vochtigheidsgraad moet rond de 50% liggen. Dat is de vochtigheid van een uitgeknepen spons.
Koude compost is na 1 of 2 jaar rijp, hete compost kan binnen enkele weken al rijp zijn.
Als de compostwormen verdwijnen is koude of wormencompost rijp.
Goede compost ruikt fijn – als het stinkt is het geen goede compost.

Check de curus “Composteren kun je leren” van Marc Siepman en ga zelf aan de slag!