Wil je genieten van een weelderige bloemrijke bloementuin met de vele dieren die daar leven zoals vogels, salamanders, kikkers, muizen, vlinders en wilde bijen? Will je de tientallen dieren die erin rondscharrelen optimaal verwennen? Geef je tuin dan een make-over en maak er een natuurtuin van. Juist de kleine stukjes natuur in de stad zijn heel belangrijk. Dieren vinden er voedsel en plekken om te schuilen en zicht voort te planten. Mensen vinden er ontspanning en verwondering. Wil jij ook zo’n eigen stukje natuur creëren? Het kan overal. Echt niet alleen als je een flink stuk grond bezit, ook in je kleine stadstuin, op je dakterras of balkon is er veel mogelijk. Maar hoe moet je beginnen? Wat kun je het beste doen? En welke planten zijn niet alleen leuk voor dieren, maar vooral ook voor jou? Ik laat je kennis maken met een aantal basisbeginselen om een natuurtuin te maken en in een workshop gaan we samen aan de slag. Kom in actie en steek je groene handen uit de mouwen, want de natuur heeft jou hulp heel hard nodig!
Natuur heeft effect op je gezondheid. Natuur geeft je een boost om je fitter en vrolijker te voelen. Ook de dieren om je heen dragen daaraan bij.
Lodewijk Hoekstra
wees een luie tuinman
Omdat weinig doen uiteindelijk het beste is voor de natuur, mag je een tandje terug schakelen door nonchalanter te tuinieren. Dat scheelt ook nog eens een hoop werk. Kies voor lekker makkelijk en moffel snoeiafval achter een struik of onder een heg. Gooi je rotte appeltjes achter een boom (bijen!) Veeg bladeren in de border of op een hoop achter in de tuin. Laat wilde planten groeien in dat hoekje waar je nooit komt, het zogenaamde overhoekje. Overhoekjes zijn die plekjes die altijd een beetje vergeten worden, en die daardoor vaak het meest levendig en interessant zijn.
creeer je eigen ecosysteem waar verschillende diersoorten een kans krijgen.
Door slim te bouwen, of bestaande bebouwing aan te passen, kunnen we de natuur al een plekje geven met :
- neststenen en dakpannen voor huismussen, gierzwaluwen, metselbijen en vleermuizen
- groene daken voor nestgelegenheid, voedsel en toevluchtsoord van verschillende dieren
- rekken en geveloplossingen voor klimplanten
- halfopen bestrating ( of het te veel aan bestrating er uit)
- diervriendelijke straatverlichting
- bepaalde bouwaanpassingen in gevels, daken, goten en schoorstenen
- natuurlijke inrichting van het openbaar groen en wegbermen
- kringloop landbouw en een circulaire economie ( maar daar hebben wij weinig invloed op)
Het helpt als gemeenten ,bouwbedrijven en projectontwikkelaars en bewoners met elkaar in gesprek gaan over de inrichting van tuinen en het openbaar groen, zodat goede ecologische verbindingszones ontstaan. Kunnen er struiken worden aangeplant langs een straat tussen 2 stadsparken, die weer in verbinding staan met een bos, landbouwgebied en een schooltuin,voedselbos en je tuin? Hoe kunnen bermen, groenstroken , kanalen vaarten, en slootjes een goede ecologische verbinding vormen, die weer raken aan jouw groene tuin en dat van de buren?
Rudy Klaassen
jouw territorium
Maak een schets van je tuin. Kijk hoe je tuin zelf gebruikt en hoe je daarnaast de boel diervriendelijker kunt maken. Waar zit je vaak, waar loop je, waar stal jij je fiets, de kliko ? Waar in huis kijk je veel naar buiten?
In elke tuin is er iets wat storend is om naar te kijken. Een schuur, een kliko, een parkeerplaats, een schutting. Schets daar wat groen op heen of er voor.
- een schuur kun je ( deels) met groen laten begroeien, of je zet er een paar struiken voor. Als de constructie van het dak het kan dragen ( laat je goed informeren hierover) zou je er een groen sedumdak op kunnen leggen voor nog meer biodiversiteit. Ook het regenwater wordt daar langer in vastgehouden.
- De kliko’s kun je ook uit het zicht werken met groen ( klimop)
- een lelijk uitzicht kun je versperren met een struik, haag of pergola.
minder steen
In een tuin is maximaal een derde verhard met tegels of stenen en is de rest groen. Dat is voor de biodiversiteit goed, maar ook voor jezelf.
- Verkoeling: als het flink heet is, zorgt groen in je tuin voor verkoeling. Een boom neemt zonnestralen op. Stenen houden zeer lang de hitte vast, dat is zelfs ‘savonds nog voelbaar. Een parasol houdt het zonlicht tegen, maar daaronder wordt het nog steeds warm. Het temperatuursverschil tussen een groene tuin met hagen, struiken, bomen en planten of een geheel versteende tuin kan oplopen tot negen graden.
- waterafvoer: in verband met te verwachten lange periodes van extreme droogte en hoosbuien , is het belangrijk dat het kostbare regenwater de bodem in kan zakken en niet direct in het riool verdwijnt. Gebruik de tuin als spons.
doe de verstenings-check
- Onderzoek hoeveel % van je tuin uit bestrating bestaat. Hoeveel % is dat?
- Onderzoek waar de verharding in je tuin weg kan. Maak gebruik van een stuk krijt en kruis de stenen of tegels aan die er uit kunnen.
- bespreek je keuze met je ouders en kom tot een compromis
- Haal de stenen en tegels er uit, en meld die aan bij NK Tegelwippen
levendige lagen
Een tuin is opgebouwd uit verschillende hoogte- en dieptelagen:
- Bodem: Onderzoek de zuurgraad met een bodemtest die te koop is bij een tuincentrum en online. Onderzoek verder je bodemtype. De meeste Nederlandse tuinen bestaan uit zand, leem, klei en veen of een combinatie daarvan. Als je in Zuid-Limburg woont zou het best kunnen dat je tuin bestaat uit loss-grond. Maar woon je in een redelijk nieuwe wijk, dan kan je tuin uit twijfelachtige grond en zelfs bouwzand en puin bestaan. Een voedselarme en droge bodem kun je voeden door humus ( compost) toe te voegen.
- Check de bodemkaart of dit ook op jou plek zo is!
- Gras: een gazon is een mooi onderdeel van een tuin. Juist de afwisseling maakt het boeiend. Als je een kleine tuin hebt , kun je er voor kiezen het gras toch weg te laten. Probeer dan eventueel een deel met lage tredplanten te laten begroeien.
- Planten: Bedenk waar een of meerdere borders met vaste planten kunnen komen. Liefst zie je die planten goed en staan ze in de zon voor de insecten.
- Struiken: Liefst met bloemen en later bessen. Deze komen achter de planten te staan.
- Hoogte: Door een pergola dwars in je tuin te plaatsen , creëer je extra diepte en ruimte voor klimplanten, plus een plek om een voedersilo , nestkast of bloemenmand aan op hangen.
- Boom: In he gazon plaats je ook voor de hoogte een mooie alleenstaande boom ( solitair) en rond de stam maak je een wild bloemenweitje. De boom kun je zo groot en zo klein houden als je wilt.
- Water: Kijk vanaf je terras naar het laagste tuingedeelte dat je vaanaf daar kunt zien. Daar kan een moeras of vijver komen. Deze kan ook op een plek waar al vaak water blijft staan na een regenbui. Heb je een kleine tuin, zet dan een vogelbadje in het zicht.
vast en 1 jarig
Maak het jezelf makkelijk met vaste planten . Sommige soorten duiken even ‘onder’ in de winter, maar blijven jaren lang op dezelfde plek groeien. Op plekken waar je wilt afwisselen, kun je eenjarigen zaaien. Zoals de naam zegt: die ontkiemen , groeien en bloeien in 1 seizoen. Ze hebben wel aanleg zich zelf uit te zaaien, waardoor je ze het volgende jaar weer kunt zien opduiken. Dan heb je nog 2-jarige planten, die groeien het eerste jaar als rozet,, waar het volgende jaar een bloeiende plant uit omhoog komt. Vingerhoedskruid, kaardebol, en stokroos zijn daar voorbeelden van. Voor fleur , kleur en nectar in het vroege voorjaar stop je in november bollen van krokussen, tulpen narcissen en sieruien in de grond. Een graaf je medio mei knollen en najaarsbloeiers als dahlia’s en gladiolen in.
Haag
De mens wil nu eenmaal graag zijn bezit afbakenen, en een beetje privacy. Om een tuin plaats je dan het liefst een natuurlijke , stevige haag. Bij voorkeur ondoordringbaar voor ongewenste gasten( kat sperwer en dieven) en zo een veilige schuilplaats, dus ideaal om een nest in te bouwen. De insecten de op de bloesem afkomen, zijn een bron van voedsel voor vogels net zoals de besjes die er in het najaar aan komen. Een haag kan van liguster, meidoorn, of een gecombineerde haag ( meerdere struiken soorten door elkaar) zijn. Heb je al een schutting staan? dan zijn er voldoende mogelijkheden om die te vergroenen met diverse klimplanten.
Vogelstruiken
Bij het maken van een ontwerp teken je alle hagen, struiken en bomen in alsof ze er al 10 jaar staan. Dat geeft een beeld hoe groot en vol het in de tuin wordt. Er is veel keuze in plantmateriaal maar in een tuinpassen alleen bomen en struiken met een hoge natuurwaarde. Dat wil zeggen dat ze iets te bieden hebben voor vogels, insecten en natuurlijk jezelf. Zoals soorten waar vruchten aan komen of die een dichte takkenstructuur vormen, waardoor vogels er veilig in kunnen schuilen en er een nest in kunnen bouwen. Kies vooral meerdere en verschillende soorten die inheems zijn. Let op het moment dat er rijpe vruchten aan komen, kies juist soorten die elkaar in het tijdstip van rijpheid opvolgen.
Vertikaal
Is er plek om de hoogte in te gaan? Klimplanten hebben vaak steun nodig om de hoogte in te kunnen groeien. Dat kan via een muur, schutting, pergola of boom. Als de plant zelf hechtwortels heeft ( klimhortensia en klomop) groeien die vanzelf zijn weg omhoog. Andere planten zoals rozen, clematis en kamperfoelie hebben ondersteuning nodig. Dit kan een hekwerk of pergola zijn, of metalen haken of ogen en een framewerk op de muur.
verschillende biotopen
In 1 tuin kun je verschillende wereldjes scheppen. Zo heb je plekken met meer schaduw, meer vocht, meer zon en zelfs een andere bodemgesteldheid. Ook je terras , je gazon en je oprit is een biotoop.
Planten hebben hun voorkeuren. de een floreert in de schaduw, maar verschrompelt in de volle zon en de warmte minnende plant heeft geen schijn van kans in een koele hoek. Voor alle plekken zijn tientallen plantensoorten beschikbaar, want in de natuur groeit op de donkerste plek nog wel wat.
Maak een schets waarop je zones aangeeft:
- plekken waar de zon helemaal niet komt : schaduwplanten
- plekken waar ochtendzon schijnt : halfschaduw planten
- plekken waar avondzon schijnt : halfschaduw planten
- zonnigste plaats aan het begin van de middag: volle zonplanten
finishing touch
- Composthoop: waar kun je een composthoop plaatsen? die is waardevol om organisch materiaal in te laten verteren. Scheelt de aanschaf van een paar zakken tuinaarde en gesleep met een kliko
- Wateropvang: Planten kun je watergeven met gratis water: dat uit de hemel valt. Plaats een regenton en sluit de regnpijp erop aan zodat je altijd een voorraad hebt. verder kun je als er een regenbui aankomt alle emmers en gietsers buiten zetten om een watervoorraad aan te leggen.
- Nestegelegenheid: vogelhuisje of een insectenhotel
- schuilgelegenheid: struiken, hagen, rommelhoekjes, houtstapel
- Overwintergelegenheid: takkenril, egelplek, vogelplek
Overhoekje
In de natuur wordt niets aangeharkt en afgevoerd, want de natuur regelt zichzelf. Overhoekjes is een term uit de landbouw; het zijn de plekken waar je met een machine net niet bij kunt en die daardoor vergeet. Daar groeien wilde planten. In de tuin kun je ook zo’n overhoekje bedenken, waar je alles gewoon laat gebeuren en waar je bijvoorbeeld je brandnetel neerzet. je zult zien dat juist op dit plekje de vogels op afkomen om naar voedsel te zoeken. Er kan van alles eetbaars onder en tussen zitten. En.. je bespaart jezelf onnodig werk. Hoeveel overhoekjes kun je kwijt.
Wil je zoveel mogelijk dieren vertroetelen , dan kun je het volgende doen:
- de al aanwezige dieren in je tuin een nog passendere leefomgeving bieden
- de hele tuin uitnodigend maken voor dieren
- natuurlijke vijanden en organische bestrijdingsmiddelen toepassen ( en alle chemische bestrijdingsmiddelen en kunstmest verbannen)
- jaarrond voedsel bieden met bloemen, bladeren, stuifmeel, nectar, vruchten , zaden, liefst inheems
- slaap en schuilplekken bieden
- nest- en broedgelegenheid bieden en daarom niet snoeien in het broedseizoen ( 15 maart – 15 juli)
- toegankelijkheid vergroten
- veel variatie toepassen met verschillende milieus
- bomen en heesters planten
- overhoeken met rust laten
- zoveel mogelijk natuurlijke en composteerbare materialen gebruiken
- je kat een kattenbel geven
steek je groene handen uit de mouwen
Hopelijk heb ik je nu zoveel tips geven dat je aan de slag kunt. Natuurlijk kun je ook nog je abonneren op mijn gratis tips, of vraag een gratis gesprek bij me aan. Dan kijken we samen verder hoe ik je kan helpen. Oh ja, ik heb ook nog een cursus die luistert naar de naam: ‘de steek je groene handen uit de mouwen academie’ . Deze kan ik bij jou op school gaan geven, maar niet voor jou alleen. Dus creëer een groep zodat we nog meer impact kunnen gaan maken.
