Menu

Kinderen van basisschool de Zjwiek maken hun eigen wormencompost

Hoe maak je zelf een wormenhotel van gebruikte mayonaise emmers ? Het wormenhotel is een van de natuurlijke systemen die de stad heeft en een einde maakt aan het weggooien van voedselresten.

16 juni 2023

Wethouder Wijers

Goed om te zien dat De Zjwiek zoveel aandacht besteed aan het scheiden en voorkomen van afval. Door het gebruik van het wormenhotel verwerkt de school nu zélf hun GFT tot compost voor gebruik in de schooltuin. Zo is de kringloop weer rond, prachtig”.

Afgelopen weken gingen alle leerkrachten van basisschool De Zjwiek in Roggel met hun groep aan de slag rond het thema Afval. RD Maasland ondersteunde de projectweken door het leveren van afvalbakken voor het scheiden van afval en het organiseren van lessen over afval scheiden en composteren.

Niet alleen aan het voorkomen van plastic afval werd aandacht besteed. De week van 5 juni stond helemaal in het teken van het composteren van GFT (groente-, fruit- en tuinafval). De groepen 1 tot en met 4 gingen onder begeleiding van Rudy Klaassen compost maken in een melkpak met behulp van micro-organismen, heel kleine wezentjes die onzichtbaar zijn met het blote oog.

De hogere groepen bouwden zélf een aantal wormenhotels van plastic afvalemmers. In de wormenhotels gaan speciale tijgerwormen aan de slag om groenafval af te breken tot compost. De compost kan dan gebruikt worden als voeding voor de planten in de schooltuin.
Vrijdag 9 juni werd het project afgesloten met wethouder Heleen Wijers van de gemeente Leudal. Zij richtte samen met groep 7a en 7b een wormenhotel in de schooltuin in. Daarna liet zij samen met de kinderen een handvol wormen vrij in het hotel.

de regenworm

De grijze roze, tot 15 centimeter lange regenworm die onze tuinen woont, brengt zijn gehele leven door met graven en verteren van plantenafval. Regenwormen woelen de tuingrond om en mengen diepe en meer oppervlakkig gelegen lagen met elkaar. An passant beluchten ze de grond ook nog eens. Ze eten organisch afval en grond en draaien daar uiterst vruchtbare keuteltjes van die je op het zandpad of het gazon kunt vinden. Die keuteltjes zitten vol met stikstof, kalium, fosfor en magnesium en bevatten enorme hoeveelheden humus. Kortom regenwormen zijn onmisbare bondgenoten voor een tuinliefhebber. Als er veel regenwormen in een tuin wonen , hoef je nooit meer te spitten of geen kunstmest meer te strooien. Om dit te bereiken, moet je vooral afgevallen bladeren laten liggen of een flinke mulchlaag aanbrengen. Er is echter een ding dat een regenworm niet kan: compost maken van keukenafval. Gelukkig zijn sommige van zijn naaste familieleden, de tijgerwormen hier keigoed in. Zij zijn gespecialiseerd in het verteren van een geconcentreerde hoeveelheid plantenresten. Ze komen voor in een rijpende of opstartende composthoop. En ja, je kunt ze ook als huisdier houden!

Hoe maak je zelf een wormenhotel van gebruikte mayonaise emmers ? Het wormenhotel is een van de natuurlijke systemen die de stad heeft en een einde maakt aan het weggooien van voedselresten. Bewoners zien in het hotel dat hun afval voedsel is voor wormen die er binnen een half jaar weer compost voor eigen gebruik teruggeven.Onder de bak sijpelt water uit het wormenhotel in een lade. Als je dat water tien keer verdunt heb je ook nog eens zelfgemaakte pokon voor je planten thuis en op het balkon. Wormenthee bestaat uit het vocht dat uit het keukenafval vrijkomt en wormen-urine. Het zit vol enzymenbacteriën en voedingsstoffen.

compostwormen maken wormencompost

Dit is een bijzondere en zeer vruchtbare compost. Wanneer je vooral keukenafval hebt, is het houden van compostwormen – gewoon in een simpele bak- een erg handige manier van composteren,

Je kunt ook je keukenafval composteren in een composttrommel of een balkonton waarbij aan de buitenkant de planten groeien en in het hart de wormen het keukenmateriaal composteren.

voordelen van composteren met wormen

  • Een wormenbak doet het prima wanneer je niet te veel afval per keer toevoegt, dus de methode is zeer geschikt voor kleine huishoudens
  • De wormen nemen weinig plaats in; ze passen in een keukenkastje
  • Een wormenbak levert niet alleen compost, maar ook wormensap dat verdund een geweldige opkikker is voor planten.
  • Van wormenpoepjes kun je thee zetten, een geweldige vloeibare mest voor planten
  • Wormen kunnen gerust een week alleen gelaten worden ( als jij je aan de regels houd)
Wormenhotel doet wat voor sociale cohesie. Samen met de buurt en buurtgenoten. En is helemaal van nu: het is duurzaam, groen, je bent bezig met afval scheiden. Mensen worden er blij en bewust van

vermi-compost

Als je organisch materiaal door compostwormen laat verwerken dan krijg je vermi-compost, ook wel wormencompost genoemd, die nagenoeg zonder uitzondering bacterie-dominant is (weinig of geen schimmels zijn betrokken bij vertering door wormen) Er is geen hitte in het spel, want die zouden de wormen doden. In plaats daarvan wordt de compost gemaakt door de wormen (of eigenlijk de bacteriën in hun darmen) die het materiaal opeten, verteren en weer uitpoepen. Je kunt speciale wormen kopen, maar je kunt compostwormen vaak ook wel uit een composthoop halen, of nog beter, uit de wormenbak van iemand anders zoals ik ooit gedaan heb! (Je mag wormen bij mij komen halen 🙂 )

Bewoners van Amsterdam worden zich bewust van kringlopen: groenten en fruit vormen de grondstof voor gezonde grond. En gezonde grond is een voorwaarde voor gezonde voeding met voldoende bouwstoffen, vitaminen en mineralen. Gezonde voeding is weer de basis van een gezond lichaam en een vitale geest.

mag ik een pond wormen?

Een pond wormen is een goede hoeveelheid om mee te starten. Een wormenbak kan een eenvoudige houten of plastic bak zijn met gaten in de bodem om het vocht uit de groente- en fruitresten (percolaat) door te laten. Als je er nog een dichte bak onder zet, dan kun je dit percolaat opvangen- het is rijk aan voedingsstoffen. Je kunt het verdund met water aan je planten geven. Omdat er zoveel vocht in groente en fruit zit, wordt een wormenbak al snel te nat als het water niet goed weg kan lopen. Als er witte wormpjes in de bak komen (dit zijn potwormen, geen jonge compostwormen), is dat een teken dat je meer papier moet toevoegen om de bak droger te krijgen. Ook kunnen de gaten in de bak te klein of verstopt zijn. Als de vermi-compost net uit de bak komt is hij bacterie-dominant; de uitwerpselen – bedekt met een polysacharide, maar ook met koolhydraten en eenvoudige eiwitten– zijn perfect om gezonde populaties bacteriën in stand te houden .

In Nederland leven 25 soorten regenwormen. regenwormen vormen ongeveer 50 % van alle biomassa in de bodem. In een hectare grond kunnen wel 10 miljoen regenwormen voorkomen, die bij elkaar zo’n 30.000 kilogram wegen. Jaarlijks produceren ze 60.000 kilo compost. Ze graven per dag zo’n 50 kilometer aan tunnels die op korte termijn 200.000 liter water kunnen opvangen en vervoeren.

Wat eet de tijgerworm?

Goede materialen om een wormenbak mee op te starten zijn voedselresten. Gebruik echter geen vlees, of vet en geen citrusvruchten . Ui en prei en dergelijke kun je beter op de gewone composthoop gooien. Papier (vermijd kleurendruk, de inkt kan zware metalen bevatten) en karton (knip de gelijmde stukken er uit) zijn goede bronnen van koolstof en helpen te voorkomen dat de bak te nat wordt . Bladeren en vers gras zijn ook geschikt. Onkruidzaden worden niet vernietigd en komen gewoon in de bak op, dus die kun je beter heet composteren. Als je bruin materiaal toevoegt, dan moet je het versnipperen zodat de wormen het sneller kunnen opeten. Met een beetje geluk zitten er ook micro geleedpotigen in het materiaal waardoor het sneller afgebroken wordt en makkelijker verteerbaar is voor wormen. Een bak die buiten staat zal meer geleedpotigen en insecten bevatten, dat het proces ten goede komt. Houd de bak wel vorstvrij en uit de volle zon.


Een wormenhotel, ook wel eens wormenbak genoemd, is een compostvat voor luie mensen. En voor mensen die een balkon hebben én voor ouders die hun kinderen willen laten zien hoe aarde ontstaat.
Een wormenhotel is een gestapelde laag emmers of bakken. De bovenste is afgesloten met een deksel. In één bak wonen de wormen in snijafval en maken daar wormenmest en in de andere emmer komt de wormenpercolaat.

Eco-bewust

Voor de milieubewuste mens is er een nieuwe trend: het wormenhotel. Wie zijn of haar gft-afval niet in de prullenbak wil gooien kan het nu op een natuurlijke manier laten composteren ook als je geen tuin, terras of balkon hebt.

Dit initiatief komt tot stand door gemotiveerde eilandbewoners die veel waarde hechten aan een groene- eetbare- en sociale buurt. Wormen staan aan de basis van een gezonde bodem en een sociale buurt. Wormen helpen de bewoners hun leefomgeving groener, mooier en socialer te maken. Wormen verbinden! 

Een wormenhotel biedt uitkomst

Elke dag weer belanden er enorme hoeveelheden schillen, klokhuizen en koffiedik in de vuilnisbak, terwijl dit het favoriete kostje is van de worm. Een wormenhotel biedt uitkomst: in een wormenhotel leven ongeveer 50 wormen die compost maken van juist dat afval. Ze eten het afval op en poepen het vervolgens weer uit, waardoor compost ontstaat. Deze natuurlijke compost vol mineralen is hard nodig om ervoor te zorgen dat onze bodem vruchtbaar blijft en dat we er op kunnen blijven planten en verbouwen.

De gemeente Amsterdam was ook enthousiast voor de wormenhotels. Want deze wormenhotels zorgen ervoor dat meer mensen hun GFT afval scheiden. De gemeente Amsterdam heeft daarom een ton in dit initiatief gestopt. Mensen kunnen bij de gemeente een wormenhotel aanvragen in hun straat.
En sinds kort staan er enkele “design-wormenhotels” in Amsterdam. Deze zijn ontworpen door ontwerper Elmo Vermijs en Arie van Ziel.

Milieubewust

In Amsterdam staan inmiddels ongeveer zeventig hotels. Dat dit niet genoeg is blijkt wel uit het feit dat er heel wat buurten op de wachtlijst staan om een wormenhotel te bemachtigen. Een goede ontwikkeling: milieubewuste stedelingen die hun afval niet meer in vuilniszakken op straat wil zetten maar juist bewust bezig zijn met het aloude adagium ‘Een betere wereld begint bij jezelf’. De wormenhotels helpen steden om circulair, wat duurzaam betekent, te worden.

Basisschool De Zjwiek in Roggel is de trotse eigenaar van een heus wormenhotel geworden! Leerlingen van groep 7a en 7b hebben hebben samen met wethouder Heleen Wijers van de Gemeente Leudal het hotel ingericht. Hierdoor kan de schooltuin binnenkort worden voorzien van vruchtbare compost.🌱🌾

Spread the worm

Niet alleen in Amsterdam is het wormenhotel een graag gezien gebouw(tje). Steeds meer gemeenten volgen het voorbeeld van de hoofdstad of waren al op eigen initiatief van bewoners de trotse bezitter van een wormenhotel. Er wordt hard gewerkt om aan de vraag naar meer wormenhotels te kunnen voldoen. Wat ook mogelijk is: bouw je eigen wormenhotel!

Een wormenhotel bestaat uit een serie plastic bakken met doorlaatbare bodems die je op elkaar stapelt. Alleen de bodem van de onderste bak is dicht, anders ontsnappen de wormen. In die bakken doe je restjes keuken- en tuinafval, alles wat composteerbaar is.

In 7 stappen bouw je je eigen wormenhotel

Het is natuurlijk heel prettig als je in de buurt van een wormenhotel woont, maar je kunt ook zelf een hotelletje bouwen voor op je dakterras, je balkon of gewoon ergens binnen. Hieronder geef ik in enkele stappen aan hoe je je eigen composteermachine kunt maken. Hier boven kun je in een filmpje nog eens zien hoe het maken van een wormenhotel in z’n werk gaat.

Afgelopen weken waren de leerlingen van basisschool De Zjwiek druk bezig met het thema afval. RD Maasland ondersteunde de projectweken Afval door het verzorgen van afvalbakken voor het scheiden van afval en het organiseren van lessen over afval scheiden en composteren. ♻

Stap 1: Hergebruik grote plastic emmers

Van gebruikte frituurvet emmers kun je heel goed een wormenhotel maken. Ik gebruik 3 emmers. Die heb je nodig voor opvang wormenpercolaat, huisvesten tijgerwormen en een emmer voor het keukenafval. Een boormachine met 2 boortjes: 10 mm en 20 mm. Strookjes oud krantenpapier en fijne snippers karton, dorre bladeren of stro. Wat biologische potgrond. Eerste verzameling gft-afval, ongeveer 1kg en natuurlijk wormen (twee handjes). Bestel je compostwormen (dat zijn vaak tijgerwormen) op internet of haal ze gratis op bij een wormenophaalpunt bij jou in de buurt (ja, dat bestaat!).

Wethouder Heleen Wijers sloot vrijdag 9 juni het afvalproject af. Zij hielp de leerlingen van groep 7a en 7b om onder begeleiding van Rudy Klaassen een aantal wormenhotels van plastic afvalemmers te maken. Ook richtten ze samen een wormenhotel voor de schooltuin in. De tijgerwormen 🪱 in het hotel gaan nu zorgen voor ‘wormenthee’ en vruchtbare compost. Deze waardevolle producten van het wormenhotel kunnen gebruikt worden als voeding voor de planten in de schooltuin.

Stap 2: Maak gaatjes in de deksel, rand en de bodem

Boor veel gaatjes in de bodem van één emmer. Leg er a.u.b. iets onder zodat je de kleine stukjes plastic die er tijdens het boren uitvallen goed opvangt. Omdat ze statisch worden is van de grond vegen heel lastig. Door de geboorde gaatjes loopt straks het vocht uit de wormenmest. Dat vocht heet wormenpercolaat.

Boor veel, kleine gaatjes (boor 3) zodat het vocht wegvloeit, maar de wormenmest niet. Heb je geen boormachine? Verhit dan op een veilige manier een dikke spijker of schroef en prik die erdoor. Pas op verbrande vingers 😜 Schuur de gaatjes in de bodem daarna zodat wormen die eruit kruipen zich niet verwonden. Vrees niet, dat doen tijgerwormen alleen als het niet goed gaat in de bak.

Daarna doe je hetzelfde in de deksel.

En als laatste boor je gaten net onder de rand van de emmers. Deze zorgen voor lucht in de emmers. Wees niet bang, je ruikt niets van het afval.

Boor met de 20 mm boor gaten in de bovenkant van de emmer. Boor met het 10 mm boortje gaatjes in de bodem. Ga je voor een drielaags wormenhotel, herhaal dan deze stap voor de tweede emmer.

Keuken- en tuinafval plaatselijk verwerken, heeft voordelen: Het scheelt kilometers vervoer en CO2 uitstoot en kan een sterkere grondverbeteraar opleveren. De wormen van Isabelle Desportes hebben een mooi leven. Voor vogels hoeven ze niet te vrezen; ze leven in het wormenhotel en worden dagelijks gevoerd door de bewoners. Als je de wormen niet overvoert, hebben ze het keukenafval weggewerkt voor het gaat stinken, daardoor kun je het overal doen, in je achtertuin en zelfs op het balkon. De wormen maken van het keuken-afval vermicompost ( droge compost). Wormencompost is veel rijker aan voedingsstoffen dan het eindproduct van de grote composteer-bedrijven. Om hoogwaardige compost te maken, moet je hoogwaardige grondstoffen gebruiken. Een GFT bak wordt maar een keer in de twee weken geleegd. Je moet keukenafval ophalen voordat het gaat rotten.

Stap 3: Verzamel keukenafval

De wormen in je wormenhotel eten eigenlijk alles wat dood is en verteerbaar organisch materiaal is. Verzamel wat fruitresten en schillen, eierschillen, losse thee en koffieprut + ongebleekte koffiefilters en snijd die in stukjes die kleiner zijn dan twee centimeter. Vul de emmer(s) met je strookjes krantenpapier en de fijne snippers karton, dorre bladeren of stro, gevolgd door de potgrond en het gft-afval. Herhaal deze laagjes en laat de wormen vrij.

Met behulp van wormen (vermicomposting) kan groente, fruit en tuinafval snel verwerkt worden, het trekt hierdoor geen ongedierte aan en is eerder beschikbaar als plantenvoeding. Doordat de compostering direct begint komt er geen geur vrij en met behulp van enzymen en bacteriën die de wormen zelf produceren ontstaat een hoge kwaliteit bodemverbeteraar. 

Stap 4: Bodem bedekken met basislaag

In de emmer met de gaatjes in de bodem komt een basislaag. In het wormenhotel maken we de wormen wijs dat ze gewoon in bosgrond leven, want daar wonen ze het liefst. Haal wat bladeren uit je tuin of neem een zakje mee op een wandeling in het park. Je kunt ook krantenpapier scheuren en dat vochtig maken in een bak regenwater. Knijp het uit en dan is het geschikt voor in het wormenhotel. Je kunt ook houtsnippers voor huisdieren gebruiken, maar maak ook dat eerst vochtig. Leg een bodem van een centimeter of 10 dik in de emmer. Plaats de emmer(s) op elkaar. De onderste emmer zonder gaten komt beneden, en het deksel bovenop.

Als ik een wormencompost-project op een school start zijn de kinderen snel te motiveren om voedsel voor de wormen in te gaan inzamelen. Zeker als de school een ‘Gezonde school voor de toekomst‘ is en er dagelijks veel fruit wordt uitgedeeld aan de kinderen. Dan zijn al die klokhuizen en bananen-schillen een tractatie voor de wormen en levert dit mooie compost op voor de moestuintjes. Op deze manier kweek ik bewustwording voor het concept: ‘Afval is grondstof“.

Stap 5: Voeg de wormen toe


Leg de wormen met de aarde in de bak. De grond mag niet droog zijn omdat de tijgerwormen dan dood gaan. Overigens ook als het te vochtig is, dan verdrinken ze. De aarde moet aanvoelen als een uitgeknepen spons, een beetje vochtig dus. Leg er weer vochtige krantenstroken over.

Voor scholen en BSO’s heb ik ook een educatief programma waarbij de kinderen wormenwachters zijn en zorgen voor het dieet van de wormen. De eerste paar weken vinden de kinderen het nog een beetje onwennig. Na 3 weken gaan ze al knuffelen met de wormen. Na 7 weken willen de kinderen ook een wormenhotel.  Dat kan, want een wormenhotel is zo gemaakt. 

Stap 6: Voer de wormen in je wormenhotel

Wat mag je in een wormenhotel doen
In principe kun je al het gft afval aan je tijgerwormen geven. Bijvoorbeeld:

Schillen van fruit en groenterestjes, theeblaadjes en koffiedik + ongebleekte filter, maar ook eierschalen.
Eierdozen, karton en het papier van de keukenrol. Verder mag je ook het stro en de uitwerpselen van kleine, vegetarische dieren zoals een konijn of hamster in je wormenhotel doen. Als laatste; een klein beetje tuinafval. Geen takjes, alleen als snippers. Een beetje gras of plantenafval en boomblaadjes kan wel.

Wat kun je beter niet in een wormenhotel doen

  • Theezakjes waarvan het zakje uit plastic bestaat.
  • Koffiepads.
  • Vlees en melkproducten zoals kaas, kun je beter in de kliko doen i.v.m. stank die ook ratten en muizen uitnodigt
  • Geen citrus vruchten geven en ook geen uien, knoflook, prei of bieslook. Een piepkleinbeetje is niet erg, maar het maakt de grond ‘zuur’: de PH van de grond is kleiner 7.
  • Papier van Glossy magazines en karton met een glanslaag
  • Eten dat gekookt is.
  • Brood en gebak.
  • Geen olie of boter en andere vetten
  • Composteerbare plastic zakjes, ook niet met OK compost logo.
Slimme wormenhotel eigenaren weten dat de bodem alles behalve een dooie boel is. Een gezonde bodem barst van het leven. Niet alleen regenwormen en insecten, maar ook een verbijsterende hoeveelheid bacteriën, schimmels en andere micro-organismen.

Stap 7. Hou het zwarte goud vochtig

Leg er een laagje kranten op en hou dat de eerste dagen vochtig met een plantenspuit. Gebruik geen tijdschriften omdat die inkt slecht is voor de natuur. De wormen hebben tijd nodig om aan hun nieuwe huis te wennen. In het ene wormenhotel gaat dat wat sneller dan het andere. Schrik niet als er opeens een grijze waas schimmel over je voer ligt. Het voedsel wordt voorbewerkt zodat de wormen kunnen eten. Het verdwijnt vanzelf weer. Kijk na vier weken in de aarde. Doen je tijgerwormen het goed? Dan kun je rustig aan beginnen met bijvoeren! Veel plezier met je nieuwe huisdieren en dat ze maar veel wormenmest (vermicompost) mogen maken Met een eigen wormenhotel maak je zwart goud voor je tuin en kamerplanten. Daarnaast bespaar je ook nog milieu en energie!

Op een duurzame school voelen kinderen zich prettigZe hebben energie, en kunnen die energie kwijt. Ze voelen zich betrokken bij het behoud van de aarde en hun leefomgeving. Ze leren dat duurzaamheid eenvoudig, leuk en vanzelfsprekend is.

Waarom composteren?

Goede grond is de basis voor goede planten, in je tuin, maar zeker ook op het balkon. Je hebt op een balkon vaak kleine bakken met weinig grond. Bovendien spoelen voedingsstoffen makkelijk weg uit deze bakken. Hoewel het organisch materiaal maar een klein deel uitmaakt van de grond, is het van essentieel belang voor de vruchtbaarheid van de aarde:

  • het is cruciaal voor de structuur van de grond, en daarmee voor de opname van lucht door de grond, en de doorlaatbaarheid ervan. Dit zorgt er weer voor dat de grond minder vatbaar is voor erosie.
  • de grond houdt vocht beter vast
  • de grond warmt makkelijker op
  • het zorgt voor voedsel voor de in de grond levende microben, welke erg belangrijk zijn voor het ecosysteem in de grond. Micorben zorgen er bijvoorbeeld voor dat de in de grond aanwezige voedingsstoffen voor de planten beschikbaar worden gemaakt.
  • humus houdt 2 tot 10 keer zoveel voedingsstoffen voor planten vast dan andere grondsoorten zoals klei of zand.

Er zijn eigenlijk heel veel redenen om een wormenhotel te maken of te kopen. Het mooie van een wormenhotel is dat jij je wormen voert met snijafval uit de keuken en na een tijdje krijg je voedende wormenmest en wormenpercolaat terug! Met andere woorden; je bent lekker circulair bezig, je hebt huisdieren die het niet erg vinden als je op vakantie gaat en je krijgt wormenmest waar je planten bijzonder blij van worden

Er zijn eigenlijk heel veel redenen om een wormenhotel te maken of te kopen. Het mooie van een wormenhotel is dat jij je wormen voert met snijafval uit de keuken en na een tijdje krijg je voedende wormenmest en wormenpercolaat terug! Met andere woorden; je bent lekker circulair bezig, je hebt huisdieren die het niet erg vinden als je op vakantie gaat en je krijgt wormenmest waar je planten bijzonder blij van worden

kom in actie en start je eigen wormen-/ compost-initiatief in de buurt (of op school ! )

Ik maak graag de kennis toegankelijk Het proces van composteren wordt toegankelijk voor iedereen! Door buurtbewoners (kinderen) kennis te laten nemen van de verschillende vormen van composteren. Ze leren hoe gemakkelijk het is om te composteren, zelfs in de eigen keuken, zonder extra geurtjes of vliegjes. Ze zien alle verschillende vormen van composteren: open compostering, composttrommel, bokashi-emmer, groenteflat, wormenhotel. En begrijpen dat het zowel op een tuin als in de eigen keuken kan.Wil jij ook starten met buurtcomposteren?  Neem contact met me op!

er zijn geen afbeeldingen gevonden

< Terug naar blogs
Deel dit artikel

Ook enthousiast over een Groene School?

Neem contact met me op! Dan kijken we waar je wensen & grenzen liggen. De mogelijkheden zijn eindeloos – ik help je te kiezen.